ئا: جەعفەر گوانی
لەوانەیە هەندێك كەس لەگەڵ ئەو قسانەدا هەر زوو تۆمەتبارم بكەن بەمەیلكردنم بۆ ژیانی رۆژئاوایی‌و، رازیبوون بە دۆخی ئافرەتان لەوێدا.
بۆ وەڵامی ئەوە دەڵێم: من نكۆڵی لەو ژینەی وێ دەكەم، بە قەد نكۆڵیكردنم لەو داب‌و نەریتە خراپانەی لە پێگەی ئافرەت كەم دەكەنەوە‌و، مرۆڤبوونەكەی تەجمید دەكەن‌و، ئەو مافانەی خوا پێیداون بۆیانی بەزۆر دەزانن.
بێگومان فەرمانەكانی خوای گەورە پێگەیەكی بەرزیان هەیە، رەتیشی دەكەمەوە، كە ئەو پێگەیە بدرێتە چەند داب‌و نەریتێكی خێڵەكی، كە هیچ پەیوەندی بە پەیامی خواوە نییە.
لە سەدەكانی دواییدا نەخوێندەوارییەكی تاریكانە كەوتۆتە سەر موسڵمانان، كە بۆ ژنان زیاتر بوو، بەمەش دووركەوتنەوە لە رێنماییەكانی خوای گەورە بۆ وەكارخستنی ئەقڵە ژیرەكان، بۆ ئافرەتان زیاتر دوور بوو، تا حەقیقەتی مرۆڤ لە پاش چەند دروشم‌و مەراسیمی بریقەدار ون بوو، بەشی ئافرەتانیش لە دوای ئەم ون بوونە ئەوە بوو، كە بوونە لاشەیەكی پێچراو بە پۆشاك‌و، لە پشتی دەرگاكان پەروەردە دەكران، ئیدی نە عیلم نە عەمەل، نە رادەربڕین نە ئامۆژگاریكردن، نە پەرستش‌و نە تێكۆشان، هیچ شتیان نەبوو.
ئەگەر بگەڕێینەوە سەردەمانی نەفامی‌و جاهیلی پێشوو، دەبینین كۆمەڵێك خەڵكی شاری مەدینە دێنە خزمەت پێغەمبەر تا لە عەقەبە بەیعەتی پێبدەن، ئەوان هێشتا موسڵمان نەببون، بەڵكو لەسەردەمی جاهیلیدا دەژیان، وەلێ ئەم جاهیلیەتە رێگەیدا كۆمەڵێك ژنی خواناس بەشداری لە پەیمانی عەقەبەدا بكەن‌و، هیچ كۆت‌و بەندێكی لە پێش دانەنان، كەچی لەم سەردەمانەی دوایی موسڵماناندا داب‌و نەریتەكەیان بە هیچ شێوەیەك رێگەی شتی وایان پێنادات.
لە جەنگی هەڵگەڕانەوەدا خالیدی كوڕی وەلید مەجاعەی كوڕی مرارە گەورەی خەڵكی یەمامەی بە دیل گرت‌و، ئینجا قۆڵبەستی كرد‌و، فڕەیدایە بن خێوەتی هاوسەرەكەی، هاوسەرەكەشی دیلەكەی پاراست‌و، جگە لە شەرەفمەندی‌و راستبێژی كابرا هیچی دیكەی لە ژنەكە نەدیت!.
جارێكیان لە دینهەڵگەڕاوەكان هێڕشێكیان هێنا‌و، موسڵمانان بەزین‌و، هەڵیان كوتایە سەر خێوەتەكەی خالید، چەند پیاوێكیان شمشێریان بەرز كردەوە تا ئوم تەمیمی هاوسەری خالید بكوژن، بەڵام كابرا دیلەكە بەرماڵی خۆی بەسەر هاوسەری خالید دادا‌و گووتی: من ئەمانی پێدەدەم، بەڕاستی ئەوە ژنێكی زۆر باشە، سوێند بە خوا ژنی وام نەناسیوە، وازی لێ بێنن بڕۆن پیاوەكانیان بكوژن.
ئینجا نۆرەی موسڵمانان هاتەوە‌و، خێوەتەكەیان گێڕایەوە ژێر دەستی خۆیان‌و، دەستیان بە كوشتنی داگیركەرانی كرد‌و، دەستیان لەسەر دیلەكە دانا تا بیكوژن، ئا لێرەدا ئوم تەمیم گووتی: من ئەمانی دەدەم.. ئەوانیش وازیان لێی هێنا.
ئا لەو سەردەمی ئیسلامەدا ئافرەت كەسایەتی‌و پێگەی خۆی هەبوو، كەسیش هەوڵی ئەوەی نەئەدا لێی بستێنێتەوە یان بە هەڵەی بزانێت، خۆ هەمووشمان ئەو فەرموودەی پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت دەزانین، كە فەرمووی: (دایكی هانی: ئەمانی هەر كەسێك دەدەین، كە تۆ ئەمانت دابێت).
كەچی لەم سەردەمانەی دوایی ئیسلام، دەبینین لە نێوان ئافرەت‌و ئەو رووداوانەی لە مێژووی ئیسلامی پێمان دەگەن هەندی دووری رۆژهەڵات‌و رۆژئاوا هەیە.
هەندێك جاران سەرم سوڕدەمینیت، كە بەرارود لە نێوانی جاهیلیەتی عەرەبی‌و جاهیلیەتی كۆنی ئەوروپی دەكەم لە سەردەمی سەقالیبە‌و ئیغریقیەكان... پەیكەرەكانی یۆنانی‌و رۆمانی بەشێوەیەك تاشرا بوون، كە دامێنی پیاوان‌و ئافرەتان بە گشتی رووت‌و بە دەرەوە بوو، بەپێچەوانەی ئەو ئەدەب‌و حەیایەی بەسەر پەیكەرە كۆنەكانی میسریەكانەوە دیارن، خوایەكانی ئیغریقیەكان كەسانی داڕماو لە رەوشت‌و شازن‌و، كۆڕ‌و دانیشتنی فەیلەسوفەكانیان هەندێك جار فەحش‌و شتی ناشیاوی تێدەكەوت،و ئافرەتیان فڕێدەدا ناو مەجلیسەكان...!!. كەچی عەرەبەكانی پێشان بناغەی رەوشتیان خۆپارێزی بووە، هەرچەندە هەندێك یانەی خراپەكاری لە گوندەكان هەبوون‌و، هەندێك دەستەواژەی فاحیشانەی ناشیرینش بۆ نموونە لە شیعرەكانی ئیمرو لقەیس دەبیسترێت.
با واز لەو توێژینەوە مێژووییە بهێنین دەربارەی سروشتی گەلان‌و، هیچ پێویستمان نییە دوێنێی دوور‌و ئەمڕۆی ئێستا پێكەوە ببەستینەوە، با باس لە پەیوەندی نێوان هەردوو رەگەز بكەین، تا بزانین لە روانگەی دینەوە چیمان قبوڵە‌و چیش رەت دەكەینەوە، بەبێ ئەوەی بەلای سروشتی گەلان‌و میزاجیان بۆ حەڵاڵا‌و حەرام بچین، ئەز هەست بە هیچ‌و پوچی رۆژئاوا دەكەم، كاتێك داب‌و نەریتیان پاكێتی كچان لە ناو دەبات لەو كاتەی هێشتا تەمەنیان لە دوای 10 ساڵی دایە، لە هەمان كاتدا هەست بە دڵڕەقی رۆژهەلات دەكەم، كاتێك ئافرەتەكانیان تا تەمەنی 60 یان 70 ساڵی بە كچێتی لە ماڵەوە دەمێننەوە‌و، دەرفەتی ژیانی هاوسەریان پێنادرێت، بەهۆی كۆمەڵێك كۆت‌و بەندی كۆمەڵایەتی.
ئەرێ چ دینێك ئەو داب‌و نەریتە یان ئەوەی دیكەی قبوڵە؟
سەرشۆِری‌و دەرۆزەكردنی سێكسی لە رۆژئاوادا هەموو بنەماكانی حەڵاڵا‌و حەرامی رەش كردەوە، خۆش‌و ناخۆش كەرامەت‌و ناموسیان حەڵاڵ كرا، داب‌و نەریتی كەبتیش لەلای ئێمە بە كۆمەڵێك هۆكاری گەرمەوە زەواجی وە زەحمەت هێخست‌و، گەنجانی بەرەو كاری فەحش‌و داوێنپیسی بردن.
خەڵكێكیش كە بەناوی ئیسلامەوە قسە دەكات دێ پاسەوانی لەم داب‌و نەریتانە دەكات‌و، هەركاتێكیش كارە پیسەكانی رۆژئاوا دەبینن زیاتر پێیەوە پابەند دەبن، بێ ئاگان لەوەی كە موسڵمانان بەرەو بەڵایەكی گەورە دەبەن.
لێرەدا دەمەوێت هەرزوو ئەوە بڵێم: من بە تەواوی پابەندی بنەماكانی ئایینە پیرۆزەكەمانم‌و، مەحاڵە بەسەر هیچ دەقێكی قەتعی تێبپەڕم.
بەڵام ئەو دەقانەی، كە زیاتر ئیحتیمالینە‌و، مەجالی چەند مانایەكی تێدایە، ئەوە قەناعەتم بە دوو شت هاتووە:
یەكەمیان: كەلەپووری فیقهیمان دەریایەكی بێ بنە‌و، فەقیهەكانیشمان شتی زۆر جێگەی رێزیان كردووە لە خزمەتی فیقهی ئیسلامی‌و سوودلێوەرگرتنی خەڵكی، بەڵام گومانكردن بەوەی راستی تاپۆیە تەنها لەسەر مەزەبێكی دیاریكراو‌و، هەڵەش تاپۆیە لەسەر مەزەبێكی دیكە، ئەوە گومانێكی دوورە لە راستەقینەدا.
دووەم: بێگومان مافی ئەوەمان هەیە بەراورد لە نێوان ئەو قسانە بكەین كە بۆمان گێڕدراونەتەوە‌و، ئەوە هەڵبژێرین كە پێمان وایە بەڵگەی باشترە‌و، بۆ خەڵكی سوودی پترە‌و، بۆ گەیاندنی دەعوە‌و بانگەوازیش چاكترە.
لە ئەنجامی ئەم هەڵوێستە، كۆمەڵێك شتم رەتكردەوە، لەوانە ئەو رایەی پێی وایە پیاوێكی غەیرە عەرەب هاوكوفی ئافرەتی عەرەب نیە، پێم وابوو ئەوە بەشێكە لە جیاكاری دەمارگیری، هەروەها زۆر رۆچوون لە حسێبكردن بۆ نەسەبە‌و بنەماڵە، تەنها رێزی دینداری‌و خواناسی‌و شیاوی كەسیایەتیم گرت.
هەروەها ئەوەشم رەتكردەوە، كە ویست‌و ئیرادەی ئافرەت لە كاتی زەواجدا هەڵدەوەشێنێتەوە، پێشم ئاسایی بوو لە حاڵەتی پێویست ئافرەت موباشەرەی گرێبەستی زەواج بكات، هەروەها تەلاقی بیدعیم رەتكردەوە‌و، شوێنەوارەكانیم بە هەدەر دا، نكۆڵیم لەوەش كرد، كە ئافرەت خۆیی‌و دەنگەكەی عەورەتە هەروەك هەندێك خەڵكی نەزان دەیكات، مەگەر دڵنیابم لە بوونی فیتنەدا، هەروەها دژایەتی ئەوەشم كرد، كە رێگەی خوێندنی لێبگیرێت، هەروەك زۆر بە تووندی دژی ئەوە وەستامەوە، كە دەرگەكانی مزگەوتیان بە روودا دابخرێت، كە تاكو ئێستاكەش زۆر لەوانەی بانگەشەی دینداری دەكەن ئەم كارە دەكەن.
هەروەها شایەتیدانی ئافرەتیشم قبوڵ كرد لە هەموو مەسەلە مەدەنی‌و جیانائیەكان لە سنووری رێپێدراوی خۆی، شتێكیش لەوە تێنەگەییشتم، كە ئافرەت قەدەغە بكرێت لە شایەتیدانی لە بواری حدود‌و قیساس!!!. لەوەدا تەئییدی مەزەبی زاهیریەكانم كرد.
هەروەها ئافرەت توانای زانستی ئیداری‌و سیاسی هەیە، بەوەی هەر پۆستێك وەربگرێت، بێجگە لە (خیلافەی عوزما)، دەكرێ راوێژی پێبكرێت‌و راوێژیش بكات، رای ئافرەتەكەش بە قەد ناوەڕۆكەكەی كێشی خۆی هەیە، نەك پرسی پێبكە‌و بە گوێی مەكە. ئەو باسانە دوایی پتر قسەی لەسەر دەكەین‌و، دەچینە ناوی.
بە هیچ شێوەیەكی عەقلی‌و نەقلی رێ بە خەلوەی نێوان پیاوێك لەگەڵ ئافرەتێك نادرێت، تێكەڵی نێر‌و مێش بەم شێوەی ئێستا لە ئەوروپا هەیە، لەلای ئێمە رەتكراوەیە، بەڵام تێكەڵی بەم شێوەی لە سەردەمی پێشینەكانمان لە مزگەوت هەبووە هیچ رێگرییەكی بۆ نییە‌و، پێویستە بە ئادابی ئیسلامییەوە بێت، لە حیجابكردن‌و، خۆدوورگرتن لە نەزەری حەرام‌و، خۆپاراستن لە شتێك جێی گومان بێت‌و، پاشانیش هەر یەكە‌و بچێتە سەر كاری خۆی.
پێویستە ئافرەتانمان فێری شەڕی ناو كۆڵان‌و ماڵان لە شوقەیەكە‌و بۆ شوققەیەكی دیكە بكەین، ئاخر دەزانین دوژمنانی ئیسلام بەشێكی زۆری ئەوەیان بۆ خۆیان بردووە‌و، ژنەكانیان لەم شتانە فێركردوونە‌و، هەڕەشە لە شوێنەكانی دیكەش دەكەن، ئا لەو كاتەدا، كە شەڕ بكەوێتە ناو ماڵ‌و كۆڵان‌و لە شوقەیەكەوە بۆ شوققەیەكی دیكە بێت، جیهادكردن دەبێتە فەرزی عەین‌و ئەركی سەرشانی هەموو ئافرەت‌و پیاوێك، كەواتە ئەگەر پێشتر فێری ئەو هونەرانەی جەنگ نەكرێت چۆن دەتوانێ دیفاع لە خۆی بكات‌و، لە كاتی شەڕی كۆڵان بە كۆڵان رۆڵی مەزن ببینێت بۆ گێڕانەوەی ئاشتی لە رێی خەبات دژی ئەوانەی وڵاتیان تێك دەدەن.
لەو كاتەی سەردانی جەزائیرم دەكرد گوێم لە ناوی (خاتوو فاتیمەی سۆمەریە) بوو، كە رابەرایەتی نەبەردترین لەشكری گەنجانی كردووە‌و، ژمارەیەك لە جەنەڕاڵە فەرەنسیەكانی لە كۆمەڵە شەڕێكی دژوار بەزاندوون!!!، منیش پێم سەیر بوو، بۆچی ناوی ئەو ئافرەتە –هەرچەندە بە رێزەوە باس دەكرێت- بەڵام هەر زوو دادەخرێت.
منیش گووتم: فەرەنسیەكان (جاك دارك) بە ئافرەتێكی قدیس‌و پیرۆز دەژمێرن‌و، ناوەكەی لەنێو رێبەرە مەزنەكان دادەنێن!و، شەرمیش ناكەن لە دەربڕینی رێزێكی قوڵ لە یادی ئەم ئافرەتەدا، بەڵام ئەو ئینگلیزانەی ئەو ئافرەتەیان دادگاییكرد‌و پاشان لە سێدارەیاندا بە سیحرباز‌و جادووگەری دەزانن.
بە یەكێكی جەزائیریم گووت، كە قسەی لەگەڵ دەكردم: ژیاننامەی ئەو ژنە پاڵەوانەتان بە نەمری بێڵنەوە‌و... وەكو وانە لە قوتابخانە‌و پەیمانگاكان بە كچانی بڵێنەوە، چونكە وەبیرهێنانەوە سوودی بۆ باوەڕداران هەیە، ئەم سوكایەتیپێكردنە بۆچییە؟
لە كوردستانیش چەندان ئافرەتی پاڵەوانمان هەیە، كە رۆحی خۆیان بۆ ئەم وڵاتە دانا‌و، لەسەردەستی دوژمنانی ئەم وڵاتە شەهید كران، بەڵام زۆر بە كەمی وەكو پیاوان باسیان لێوە دەكرێت، ئەوەندەی پیاوان بوونە رەمز ئافرەت نەبۆتە ئەو رەمزە، ئەوەندەی یادی پیاوان دەكرێتەوە‌و، شتیان لەسەر دەنووسرێت، ئەوە بۆ ئافرەتان ناكرێت... لە كاتێكدا دەبێ وەك شانازییەك هەمیشە ناویان بهێڵینەوە، ناكرێ یادی پیاوێك بە زیندوویی بهێڵیتەوە‌و، ناوی ئافرەتیش بزر ببێت، یان زۆر كەمتر گرنگی پێ بدرێت، چەندان ئافرەت شان بە شانی پیاوەكانیان ئاوارەبوون‌و، نان‌و خوانیان بۆ پێشمەرگە ئامادە دەكرد، هەندێكیان بەشداری سەنگەریشیان كرد، بەڵام كوا ناو‌و باس‌و خواسی ئەوانە؟!.
جێگەی داخە ئەو بەكەم زانینەی مێیینە لە داب‌و نەریتی ناو جاهیلیەتی ئەعراب‌و ئەو خەڵكە نەزانە گواسترایەوە ناو كۆمەڵگەی ئیسلامی‌و، وەها لەناو بیر‌و بۆچوون‌و بڕیار‌و رەوشتی خەڵك بڵاودەبێتەوە، وەك ئەوەی رێنماییەكانی ئایینی بێت!، بگرە شتەكان لە جێگەی خۆیان دەستكاری كراون‌و، دەقەكان بە پێچەوانەی مەبەستەكە تەئویل دەكرێنەوە‌و، سەحیح بە لاواز هەژمار دەكرێت‌و، لاواز بەراست دادەندرێت، ئەوە تەنها لە پێناوی سووككردنی مێیینە!، خەریكە بگەمە ئەو بڕوایەی بڵێم: خراپ پەروەردەكردنی چەند سەدەی رابردوو تاكو ئەمڕۆكە بۆ نەزانی ئافرەتان دەگەڕێتەوە، كە لە هیچ شتێكیان نەزانیوە تەنها لە كاروباری گیانەوەرانە نەبێت!.
هەروەها رۆییشتنی ژنە رێبەرەكانی راپەرینی ئافرەتان بەرووی رۆژئاوا، كە سەرسام دەكرێن‌و، شتیان لێ وەردەگیرێت، هۆیەكەی دەگەڕێتەوە بۆ نماییشێكی درۆ‌و ناڕاستی رێنماییەكانی ئیسلام، یان ئەگەر وردتر بڵێین: دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی داب‌و نەریت‌و بڕیارەكانی سەردەمی جاهیلی‌و نەفامیان وەك قورئان‌و فەرموودەی پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت نمایش كردووە.
كۆمەڵێك لە زانایانی ئایینی كۆمەڵێك شتی زۆر گران‌و سەرسوڕهێنەرییان لەپێش فێركردنی ئافرەت داناوە لە سەرجەم قۆناغەكان‌و، تا ناچاریش نەبوو تەسلیمی ئەو واقیعە نەبوو، ئێستا هەمان ئەو كۆمەڵە زانا ئایینیانە هەمان كۆت‌و بەند لەپێش چوونی ئافرەتان بۆ مزگەوت دادەنێن!، بەڵام بڕیارە ئیسلامیەكانی دیكە، كە لە پێشەوە باسمان كردن، ئەوان وەك كوفر دژایەتی دەكەن!.
ماوەی بیست ساڵ بوو قەزای شەرعی لە میسر فەرمانی بە پۆلیس دەكرد، كە ژنەكە ببەنەوە ماڵی گوێڕایەڵی (بیت الگّاعە) مادامە پیاوەكە توانای ژیاندنی ژنەكەی هەیە، پشتیان لەوە دەكرد، كە ئایا ژنەكە پێی خۆشە بچیتەوە لای ئەو مێردە یان نا، هیچ حسێبیان بۆ داواكاری ژنەكە نەدەكرد لەوەی ئەم پەیوەندییە هاوسەرییە كۆتایی بێت، خزمانی ژنەكەش لە ترسی ئەو پۆلیسانە، كە ژنەكە بە ناچاری ببەنەوە، ژنەكەیان لەو ماڵەوە بۆ ئەو ماڵ دەفڕاند‌و، هەموو هەوڵیان بۆ بەتاڵكردنەوەی ئەم بڕیارە بوو، رۆژنامەكانیش دەستیان بە تێكەڵی‌و پێكەڵی كرد لە بەرامبەر ئەو بڕیارەی دژ بە مافی مرۆڤ، تا قسەیان لەسەر خودی ئایین دەكرد، تا دوایێ وەزیرێكی داد هات‌و، فەرمانی دەركرد ئەو بڕیارانە جێبەجێ نەكرێن، بەم شێوە ئافرەتی لە دڵڕەقی ئەو بەناو شەریعەتە رزگار كرد.
ئەو كاتی بابەتێكم نووسی، كە رۆژانامەی ئەلئەهرام بە پیتی گەورە بڵاوی كردەوە، لەێدا باسم لە حوكمی خولع‌و بەڵگەكانی لە قورئان‌و سوننەت كرد‌و، گووتم: ئەگەر ژن پێی ناخۆش بوو لەگەڵ مێردەكەی بمێنێتەوە، با داواكەی بۆ قەزا بەرز بكاتەوە‌و، بەشە مارەیی سەرشانی بداتەوە‌و، قازی بڕیار بدات عەقدی هاوسەری هەڵوەشێنێتەوە، یان یەك تەڵاقی بێخیت تا كێشەكە كۆتایی پێ بێنێت، هیچ مانای نییە دەستبەسەری بكەیت‌و، بە زەبری پۆلیس یان لەشكر ببیبەیتە شوێنێك كە رقی لێیەتی.
كارەكەی وەزیری دادم پێ باشتر بوو و، گوتم: ئەم وەزیرە شەریعەتی ئیسلامی جێبەجێ كردووە‌و، لە شەریعەت دەرنەچووە وەك كەسانێك گومان دەبەن.
ئەوەی ئەو كاتی رووی دەدا‌و كرابووە شەریعەت، چەند داب‌و نەریتی دەشتەكی بوون‌و بەبێ هەستپێكردن هاتبوونە ناو فیقهی ئیسلامیمان، هەستم بە بێزارییەكی زۆر كرد، كاتێك فەتوایەك لەلای زانایەكی ئایینی دەرچوو، بەوەی نابێت ئافرەت ئۆتۆمبێلەكەی لێبخوڕێت، رۆژنامەنووسێك پێیگووتم: شارستانیەت وای لە ئافرەت كرد بچێتە بۆشایی ئاسمان، كەچی تا ئێستاش ئایین لێی حەرام دەكات، كە ئۆتۆمبێل لەسەر زەوی لێبخوڕێت؟!، ئایا هەقی خەڵكی نییە، كە گومانی خراپ بە ئایین ببەن‌و، لە ژیاندا دووری خەنەوە؟.
وەڵامم دایەوە‌و گوتم: ئیسلام حەرامی نەكردووە، كە ئافرەت كەرێك یان ئۆتۆمبێلێك لێبخوڕێت!، بەڵام چەند بار‌ودۆخێكی مەحەلی ئەو بڕیارەی هێناوەتە ئاراوە!، بەهەر حاڵ ئەوە قسەی مرۆڤە نەك قسەی خوا‌و پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت.
ئیسلام ەفەرمووێت: [لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ] ئالی عیمران/195.
بەڵام داب‌و نەریت لەلای هەندێك كەس تەنگی بە رێنماییەكانی ئیسلام هەڵچنیوە‌و، تووشی زیانی كرد، ئێمەش تەنها بەدوای ئیسلام دەكەوین‌و، هەر داب‌و نەریتێكی دیكە رەت دەكەینەوە، جا چ داب‌و نەریتی عەرەبی بێت یان كوردی یان رۆژئاوایی بێت.
......ماویەتی...
| 