چەشنی هەر بابەتێكی تر، بابەتی ئیسڕا و میعراج بەدەر نەبووە لە بوونی بۆچوونی جیاواز لە سەر ووردەكارییەكانی، كە ئەمە شتێكی سروشتییە تەنانەت دەستنیشانكردنی كۆمەڵێك خاڵی ئیجابیانەی هاوبەشی بەدوادادێت، لێ زۆرجاریش بابەتێكی گرینگ و هەستیاری لەو ئاست و قەبارەیە، زەقبوونەوەی لایەنە ناكۆكەكان و پووكانەوەی لایەنە گرینگەكانی لێدەكەوێتەوە، كە ئەمەیان بە خراپ بۆ ڕاڤەكردنی خودی پەیامی ڕووداوەكە و هەمدیس بۆ ناحاڵیبوونی موسڵمانان لە گەوهەری هۆكار و ئامانجەكانی دەشكێتەوە، وە بۆ ئەوەی ڕوونتر ئامانجی خۆم لە سەر ئەو نووسینە بخەمەڕوو، دەمەوێت لە سەر ئەوە بدوێم ئاخۆ (ئیسرا و میعراج) دەچێتە چوارچێوەی موعجیزاتەكانەوە یان نا؟، وە ئایا باسكردنی خودی ڕووداوی ئیسڕا و میعراج لە قورئانی پیرۆز، بەس نییە بۆ ئەوەی كاركردنمان لە سەر ڕاڤەكردنی پێشەكی و دەرەنجامە مەزنەكانی چڕ بكەینەوە نەوەك كار بكەین بۆ دابەشبوونێكی زیانبەخشانە كە هیچ خزمەتێكی تێدا نییە بۆ گێڕانەوەی كرۆكی ڕووداوەكە؟!!.

سەرەتا بە گرینگی دەزانم هەڵوەستە لە سەر ووشەی (موعجیزە) بكەم و، ئاماژە بەوە بكەم كە ووشەی(موعجیزە) زاراوەیەكی قورئانی و پێغەمبەریی نییە، بەڵكە دانراوی مرۆڤەكانە كە وەها پێناسەیان كردووە: كارێكی لەڕادەبەدەرە، خودای گەورە لە سەر دەستی یەكێك دەریدەخات كە داوای پێغەمبەرێتی دەكات بۆ ئەوەی لە بەردەم نەتەوەكەیدا ببێتە بەڵگەی ڕاستگۆیی بانگەشە و بانگەوازییەكەی.

بە گوێرەی ئەو پێناسەكردنەی سەرەوە بێت، دەبێت ئەو كارە لە بەردەمی ئەواندا (نەتەوەكەی) ڕووبدات، بە چاوی خۆیان ڕووداوەكە و ئەنجامەكانی بیبینن، ئەگەر وانەبێت، ئەوە موعجیزە نییە، بۆ نموونە: ئەگەر كەسێك باسی ئەوەی كرد لە خەڵوەتدا شتێك لە سەر دەستی ئەودا ڕوویداوە و، شتەكەش باو نەبوو و بەدەر بوو لە نەریتە باوەكانی ناو خەڵك، ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی خەڵك ئەو شتەی ئەو كەسە باسیكردووە بە درۆ ناوی ببەن و، لە باوەڕ نەكردن بە ڕوودانی ئەو شتە، پاساوی خۆیان هەبێت.

لێرەشدا دەمەوێت ئەوە ڕوون بكەمەوە كە كەسێك ڕووداوێك (كە لە قورئان و فەرموودەدا باسكراوە) بە درۆ لە قەڵەم بدات، ئەوا ئەو كەسە دەكەوێتە گێژاوی نەفامی و گومڕایێكی ئاڵۆزەوە، بەڵام بە درۆ دانانی ڕووداوێك بە بیانووی بە دوورزانینی ڕوودانی (بەهۆی نامۆیی و زەحمەتییەكەی)، ڕەنگە ئەمەیان نەفامی و گومڕایەتیێكی گەورەتر بێت، چونكە خودای پەروەردگار ئەگەر وویستی ئەنجامدانی شتێكی هەبوو، هیچ ڕێگرییەك لە بەردەم وەدیهاتنییدا نییە.

با واز لەو گریمانەیە بێنین و باكمان نەبێت لەو كەسانەی پێغەمبەر (دخ) بە درۆ دەخەنەوە و كار و وویستی خودایی بە دوور دەزانن، لێرەدا جێی خۆیەتی ئەوە لە هزری خۆمان دابنێین كە هەموو كارێكی خودای گەورە موعجیزەن، هەر لە باڵی پێشوولەوە تا دەگاتە گەلەكسییە زلەكان، ئەرێ ئێوە چ شتێك لەو گەردوون و بوونەوەرانەدا بە موعجیزە نازانن؟، هەموو شتێكی بچووك و گەورە لەم گەردوونەدا خۆی لەخۆیدا موعجیزەیەكی تەواوە، وەكو چۆن خەڵك دەستەوەستانن لە ئاست دروستكردنی تەنانەت گەردیلەیەكیش، بە هەمان شێوەش دەستەوەستانن لە دروستكردنی شاخ و دەریایەكدا .

وە هیچ سوودێكی تێدا نییە كە لێرەدا ئەوە دووبارە بكەینەوە كە نیشانەی خودایی(موعجیزە) هیچ نرخ و دەلالەتێكی نییە ئەگەر تەنها ئەو كەسە بیبینێت كە لە سەر دەستی ئەودا پەیدابووە، چونكە ئەوانەی بە درۆ لە قەڵەمی دەدەن، ڕێگرییان لێدەكرێت لەوەی بە درۆ لە قەڵەمی بدەن، ئەوانەشی بەڕاستی دەزانن، پێش و پاش پەیدابوونیشی، باوەڕیان پێی هەبووە و بەلایانەوە گرنگ نییە بیبینن یان نا.

هەروەكو چۆن موعجیزەكە ئەگەر فاكتەرێكی بنیاتنەر نەبووبێت لە ڕوونكردنەوەی ڕاستگۆیی بانگەشە و بانگەوازی كەسەكە، ئەوا بەكارێك هەژمار دەكرێت كە هیچ حیكمەتێكی تێدا نییە، ئەو كاتەش دەبێتە لەمپەرێك لە بەردەم كەسە بانگەشەكار و بانگەوازیكارەكەدا، تەنانەت دەبێتە فیتنەیەكی توندیش بۆ نەتەوەكەی، لە ڕاستییدا ئەوە نابێتە بەڵگەیەكی ڕوون، بەڵكە دەبێتە فاكتەرێكی شڵەژێنەر .

ئەوەی جێی خۆیەتی لێرەدا ئاماژەی بۆ بكرێت ئەوەیە كە هەندێك پیاوی ئایینی وا گومان دەبەن كە هەندێك شتی لەڕادەبەدەر هەن كە لە موعجیزات دەچن و بە (استدراج) ناوزەدیان دەكەن، چونكە لە سەر دەستی كەسانی درۆزن ڕوودەدەن تاوەكو زیاتر لە بۆتەی درۆكردندا بتوێنەوە، لە ڕاستییدا ئەمە بوختانێكی ناڕەوایە بۆ خودای گەورەی هەڵدەبەستن كە میهرەبانانە مامەڵە لە گەڵ خەڵك دەكات و گومڕایی و فروفێڵی ناوێت بۆ ئەوان، وەكو چۆن ئەو (استدراج)ە هەندێك خەڵكی بێتاوان ئەخاتە هەڵەوە كە هیچ توانایەكیان نییە بۆ خۆپاراستن لێی.

زۆر لە زانایان دەڵێن قورئانی پیرۆز موعجیزەی هەرەگەورەی پێغەمبەرە (دخ)، ئەمەیان زۆر ڕاست و تەواوە چونكە قورئانی پیرۆز هەرچەندە بە زمانی عەڕەبییە، لێ عەڕەبەكان تاوەكو ئیمڕۆش نەیانتوانیووە وێنەیەكی ئەو قورئانە بهێنن، بەڵام لەوەش گرنگتر، بۆ عەڕەبەكان و غەیری عەڕەبەكانیش، هەموو جیهانیان ناتوانن یاسایەكی گشتگیر و، حیكمەتێكی گەورە و، نموونەیەكی ووردبینانە و، بیروباوەڕێكی پاك و خاوێنانە و، پێناسەكردنێكی شایستەی خودای پەروەردگار و، هتد ... هاوشێوەی ئەوەی لە یەك تاقە سوڕەتی كورتی قورئاندا هەیە بهێنن.

ئا ئەمە موعجیزەی ڕاستەقینەیە، خۆر هەڵدێت و ئاوا دەبێت، لێ خۆری قورئان دەمێنێتەوە و دونیا پڕ دەكات لە هیدایەت و خۆشبەختی بۆ ئەوانەی هیدایەت و خۆشبەختییان دەوێت، گریمان ڕووداوی شەوڕەو و بەرزبوونەوە تەنها بە جەستە بووە، خۆ ئەوە ئیعجازی زیاتری نەدەبەخشییە دەلالەتی ڕووداوەكە، چونكە هاتنەدی ئەو شتانەی كە ڕووداوەكانی ئیسڕا و میعراج ئاماژەی بۆ كردوون و، تەئویلكردنی ئەوەی لەو ڕووەوە هاتووە، كاركردنی بە هەزاران لە لەشكری خودا دەخوازێت.

ڕیوایاتەكانی ڕووداوی ئیسڕا و میعراج بۆمان دەگێڕنەوە كە جوبرائیل و فریشتەیەك یان دووان بەشداربوونە لە ڕووداوی هەڵدڕینی سینەی پێغەمبەر (دخ) و گەشتە ئاسمانی و گەشتە زەمینییەكە، لێ ئەوە فەرموودەكانن پێمان دەڵێن كە حەفتا هەزار فریشتە لە گەڵ سوڕەتی (كهف) دابەزیوونەتە سەر زەوی لە سەروویانەوە فریشتەی وەحی كە ئەركیان پاسەوانیكردنی سوڕەتەكە بووە تاوەكو ئەو هەواڵە غەیبییانە بەدیبێن كە سوڕەتەكە ئاماژەی بۆ كردوون، بەڵكە هەزاران فریشتە لە جەنگی گەورەی (بەدر) دابەزیوونەتە سەر زەوی، وە خوای گەورە لە دوای جەنگی (ئوحود) بەلێنی بە ئیمانداراندا بە پێنج هەزار فریشتە پشتگیریان بكات، لەو هەقیقەتانەشدا، ئەو ڕووداوانەمان بۆ ئاشكرا دەبن كە پێویستیان بە كۆمەكی ئاسمانی هەبووە زۆر زیاتر لەو كۆمەكەی كە ڕووداوی ئیسڕا و میعراج پێویستی پێی هەبووە.

بۆیە بابەتەكە پەیوەست نییە بە نامۆیی و سەختیی و مومكین بوونی ڕوودانییەوە، چونكە ژیانی حەزرەت (دخ) لە هەر ڕۆژێكییدا، پڕییەتی لە ڕووداوی گەورە گەورە كە مرۆڤێك بە تەنها ناتوانێت بەدیانبهێنێت ئەگەر پشتیوانی لەشكری خودای گەورەی لە گەڵ نەبێت، بۆیە جەنگی سووربوون لە سەر ئەوەی كە هەردوو گەشتەكە بە جەستە بوونە، یان نكۆڵیكردنی خودی گەشتەكە، جەنگێكی باتڵە لە نێوان هەردوولای جەنگەكەدا و، هەردووكیان لە هەقیقەتی ڕووداوی ئیسڕا و میعراج تێنەگەیشتوون، كەچی دواتر هەردوولا هاتوون بە بەڵگەگەلێكەوە دژ بەیەك وەستاونەتەوە كە بەڵگەكانیان لە سەر ئەو پێشەكییە دوورانە وەستاون كە تەواو دوورن لە واقیع و هەقیقەتەكانی ڕووداوەكە .

بۆیە ئێمە لێرەدا بەو كەسانەی كە نكۆڵی ئەو ڕووداوانە دەكەن، دەڵێین: ئەو ڕووداوانە جەستەیی و مادیی نین، بۆیە پەلە مەكە لە نكۆڵیكردنیان، بەڵكە ئەو ڕووداوانە ئاماژەی ڕۆحین كە هەڵگری ئیعجازێكی زۆر گەورەترن لەو جووڵە مادییانەی كە نكۆڵییان لێدەكەی، وە بەو كەسانەش كە دەڵێن ئەو ڕووداوانە گەشتی جەستەیین، دەڵێین: لە سەرخۆ بە، چونكە تۆ هیچ كەڕامەت و شكۆمەندییەكی زیاتر بە پێغەمبەر (دخ) نابەخشیت، چونكە ئەوەی تۆی پێیەوە گیرۆدە بوویت لە پێداگیریت لە سەر بۆچوونەكەت لەم بابەتەوە، لە واقیعدا شتێك نییە كە لەپاڵ ئەو پایەبەرزییەی حەزرەت باسبكرێت كە شایەنییەتی، وە ئەو جووڵە جەستەییانە لەو پایەدا نین كە پلەی هەڵبژێردراوانی خودا بەرز بكاتەوە، بەڵكە لە چاوی كەسانی لاواز و سادەدا شتی گەورەن و هیچی تر نا .