د. عەبدوللا مەلا سەعید گرتكی

دوای ئەوەی لە ماوەی چەند رۆژی رابردوو  لە لایەن پەرلەمانی كوردستانەوە پرۆژە یاسایەكی تایبەت بە قەرزی نیودەولەتی پەسند كرا، قسە و باسێكی زۆری بەدوایی خۆیدا هێنا بە تایبەتی لە لایەنی حەرامی و حەڵاڵیەوە... خۆزگەم دەخواست پسپۆرانی بواری فیقهی ئیسلامی بە دوا داچوونی تەواویان بۆ كردبا، و تەنها ئەوانیش قسەیان لێ‌ كردبا !!! بەڵام بەداخەوە ئەم پرسەش وەكو زۆر پرسی تر خەڵكێكی پسپۆر و نا پسپۆر، شارەزا و ناشارەزا، قسەی لە سەر كرد.

ئەم بابەتە یەكێكە لە بابەتە هاوچەرخەكانی فیقهی ئیسلامی كە زانایانی پێشوو قسەیان لێ‌ نەكردووە، و زانایانی هاوسەردەم لە سەر ئەم پرسە سێ‌ ڕای جیاوازیان هەیە كە بەم شێوەیی خوارەوەیە:

ڕای یەكەم: بە حەڕامی موتڵەقی دادەنێ‌، و ڕێگا نادات بە هیچ شێوەیەك قەرز بە زیادە وەربگیرێت و بە (ریبا) ئەژمار دەكرێت، كە ئەمەش ڕای مەجمەعی فیقهی ئیسلامی جیهانییە، و ژمارەیەكیش لە پسپۆرانی فیقهی ئیسلامی لە جیهاندا پەیڕەوی دەكەن.

ڕای دووەم: بە حەڵاڵی موتلەقی دادەنێن، و رێگا دەدەن كە قەرز بە زێدە دروستە، و بە (ریبا) ئەژماری ناكەن، ئەمەش رای دكتور عەلی جمعە ی موفتی پێشووی میسر، و د. محمد گەزنەیی‌و چەندانی ترە، كە دەڵێن: لا ربا فی الفلوس، ولو راجت رواج النقدین.

ڕای سێ‌یەم: بە جائیزی دادەنێن بەڵام بە مەرج بۆ حاڵەتی ناچاری، كە ئەمەش ڕای شێخ محمود شڵتوتی شێخی پێشوو تری ئەزهەرو، مەجمەعی فیقهی ئیسلامی سودان و د. حسین حسین شحاتە پسپۆری ئابووری ئیسلامی لە ئەزهەر، و دكتور مستەفا زەڵمی و چەندانی تریش.

زۆرم لا سەیرە هەندێ‌ كەس لە كوردستان تەنها و تەنها باس لە ڕای یەكەم دەكات‌و، دوو رایەكەی تر پشتگوێ‌ دەخات و رێزی لێ‌ ناگرێت‌و، وای دەدەنێن كە پێویستە هەموو زانایان وەك ئەوان بیر بكەنەوە، و لە یادیان چووە كە ئیختلاف و ڕای جیاوازی فیقهی هەر لە سەردەمی پێغەمبەری خوا (د.خ) هەبووە، و بەو پەری رێزیشەوە هەڵسوكەوتی لەگەڵا كراوە، وە رووداوی (نوێژی عەسر لە بەنو قوڕەیزە) ش بچوكترین بەڵگەی ئەم ئیختلافەیە، وە یا مەزهەبەكانی فیقهی لە تێگەیشتن لە قورئانی پیرۆز ئیختلافیان هەبووە و، زۆریش بە ئاسایی وەرگیراوە، و هیچ كەسیش ئەوەی تری تۆمەتبار نەكردووە، بەڵكو رێزیان لە ئیختلافی یەكتر ناوە، وەك ئەوەی كە هەر چوار مەزهەب رێزیان لە ئیجتهادی جەعفەریەكان ناوە لە (نیكاحی موتعە) و دەلێن حەددی لە سەر نیە وەك رێزێك بۆ ئیجتهادی جەعفەریەكان.

بۆیە پێویستە ئێمەش لە كوردستان لە سەر جیاوازی بۆچوونی فیقهی رێز لە ڕاو بۆچوونی یەكتر بگرین، و هەموو كەسیش قسە لە مەسائیلی فیقهی نەكات، و ڕا و بۆچوونی خۆمان بە سەر یەكتر فەرز نەكەین، و زیاتر پەرە بە (فیقهی ئیختلاف ) بدەین ،چونكە خوای گەورە فەرموویەتی( و لا تقف ما ليس لك به علم إنَّ السمع و البصر و الفؤاد كلٌ أولئك كان عنه مسؤولا).

شەرعی خودا یەكەو پێویستە هەموو رایەكانیش باس بكرێن.