ئایا نوێژی ته‌ڕاویح بیدعه‌یه؟ جه‌عفه‌ر گوانی دوای ئه‌وه‌ی چه‌ندین نامه ده‌رباره‌ی نوێژی ته‌ڕاویح له مزگه‌وت پرسیاریان کرد، هه‌وڵده‌ده‌م چۆن پرسیاره‌کانیان بۆ ناردووم وه‌ڵامیان بده‌مه‌وه: 1/ مامۆستا هیچ به‌ڵگه‌یه‌ك له‌سه‌ر ته‌ڕاویح له مزگه‌وت هه‌یه؟ وه‌ڵام/ پێغه‌مبه‌ر یه‌که‌م که‌س بوو نوێژی ته‌ڕاویحی له مزگه‌وت کرد، حه‌زره‌تی عائیشه ده‌گێڕێته‌وه: شه‌وێکیان پێغه‌مبه‌ر دروودی خوای له‌سه‌ر بێت چووه ده‌رێ له مزگه‌وتێ نوێژی کرد، خه‌ڵکه‌که‌ش وه‌کو ئه‌ویان کرد، ئیدی بووه ده‌نگ و باسی ناو خه‌ڵكه‌که، تا سێ شه‌وان، زۆر قه‌ڵه‌باڵغ بوو، له شه‌وی چواره‌م پێغه‌مبه‌ری خوا نه‌هاته مزگه‌وتێ و نوێژه‌که‌ی له ماڵێ کرد، که نوێژی سبه‌ینێ هاته مزگه‌وتێ خه‌ڵك پرسیاریان لێکرد: فه‌رمووی: ترسام له‌سه‌رتان واجب ببێت و ئێوه‌ش نه‌توانن ئه‌نجامی بده‌ن. 2/ که‌واته به بیدعه داناندرێ؟ وه‌ڵام/ نه‌خێر، چونکه پێغه‌مبه‌ر خۆی له مزگه‌وت ئه‌نجامی داوه. 3/ ئه‌ی بۆ به‌رده‌وام نه‌بوو له مزگه‌وتێ؟ وه‌ڵام/ هه‌ر له فه‌رمووده‌که دیاره که پێغه‌مبه‌ری خوا ترساوه له‌وه‌ی له‌سه‌ر مسوڵمانان واجب ببێت و ئه‌رکیان قورس بێت، ئه‌و شتانه زۆرن، بۆ نموونه پێغه‌مبه‌ری خوا چوونه سه‌ر قه‌برانی له مسوڵمانان قه‌ده‌غه کرد، چونکه تازه مسوڵمان ببوون و ترسی گه‌ڕانه‌وه بۆ بتپه‌رستی هه‌بوو، به‌ڵام کاتێك ئیمانیان قایم بوو، فه‌رمووی: برۆن، چونکه قیامه‌تتان وه‌بیر دێنێته‌وه. 4/ که‌واته بۆچی له نوێژی ته‌ڕاویحیش نه‌یفه‌رموو: وه‌رنه‌وه مزگه‌وت؟ وه‌ڵام/ ئه‌وه په‌یوه‌سته به هۆکاره‌که‌ی، واته هه‌تا وه‌حی مابێت ئه‌گه‌ری واجببوونی هه‌بوو، له‌گه‌ڵ وه‌فاتی پێغه‌مبه‌ریش وه‌حی بڕاوه‌و ئه‌گه‌ره‌که نه‌ما، بۆیه هیچ رێگرییه‌ك نه‌ما. هه‌ر بۆیه ئیمامی عومه‌ر کاتێك دیتی خه‌ڵك له مزگه‌وت بوونه‌ته گرووپی جیاواز جیاواز، خه‌ریکه په‌رته‌وازه‌یی بڵاوده‌بێته‌وه، هه‌ندێکیان ده‌چنه فڵان کوڕنه‌ی مزگه‌وتێ له دوو فڵان که‌سی نوێژه‌که‌ن که ده‌نگی خۆشه‌و له دوای ئه‌وی تر ناکه‌ن چونکه ده‌نگی ناخۆشه، فه‌رمانیدا ئوبه‌ی به پێشیان بکه‌وێت و به جه‌ماعه‌ت ئه‌نجامی بده‌ن. 5/ باشه له سه‌حیحی بوخاری هاتووه، که ئیمامی عومه‌ر فه‌رموویه‌تی: بیدعه‌یه‌کی باشه -نِعْمَ البِدْعَةُ هَذِهِ- ئه‌وه ئه‌وه نییه دروست نییه؟. وه‌ڵام/ ئه‌مه داهێنانی ئیمامی عومه‌ر نییه، چونکه پێشتر پێغه‌مبه‌ری خوا ئه‌نجامی داوه، مه‌به‌ستیشی له‌م کاره ئه‌و بیدعه‌یه نییه که پێغه‌مبه‌ری خوا نه‌هی لێکردووه، چونکه ئه‌وه سه‌نه‌دێکی شه‌رعی هه‌یه‌و، پێغه‌مبه‌ر دروودی خوای له‌سه‌ر بێت خۆی ئه‌نجامی داوه، ئاخر کێ ده‌چێته ئه‌قڵی: ئیمامی عومه‌رو ته‌واوی هاوه‌ڵانی پێغه‌مبه‌ر که له‌گه‌ڵی بوون و راوێژیان پێکرا، ئیقرار له‌سه‌ر بیدعه‌یه‌ك بکه‌ن، که هه‌ڕه‌شه‌ی تووندی پێغه‌مبه‌ری لێکراوه. 6/ ئاخر ئه‌گه‌ر به‌شی دووه‌می فه‌رمووده‌که‌ی بوخاری بخوێنیته‌وه، ئیمامی عومه‌ر فه‌رمووی: ئه‌وانه‌ی: نووستوونه باشترن له‌وانه‌ی ده‌یکه‌ن (وَالَّتِي يَنَامُونَ عَنْهَا أَفْضَلُ مِنَ الَّتِي يَقُومُونَ)؟. وه‌ڵام: ئاخر ئه‌گه‌ر فه‌رمووده‌که‌ی بوخاری به ته‌واوی بخوێنیته‌وه، هه‌ر خۆی وه‌ڵامه‌که‌ی داوه‌ته‌وه، که ده‌فه‌رمووێت: (<<وَالَّتِي يَنَامُونَ عَنْهَا أَفْضَلُ مِنَ الَّتِي يَقُومُونَ» يُرِيدُ آخِرَ اللَّيْلِ وَكَانَ النَّاسُ يَقُومُونَ أَوَّلَه). واته: ئه‌وانه‌ی ئێواره نوێژی ته‌ڕاویحیان نه‌کردووه، به‌ڵکو خه‌وتوونه‌و دواتر له نیوه‌شه‌وێ له ته‌نیاییدا هه‌ڵده‌ستنه‌وه نوێژه‌که‌ی ده‌که‌ن، هی ئه‌وانه خێرتره له‌وانه‌ی سه‌ر له ئێواره نوێژه‌که ده‌که‌ن. واته هه‌ردووکیان نوێژه‌که‌یان کردووه. 7/ ئه‌ی باشه خۆ پێغه‌مبه‌ر ده‌فه‌رمووێت: (چاکترین نوێژ ئه‌وه‌یه له ماڵه‌وه بێت بێجگه له نوێژه واجبه‌کان)؟ وه‌ڵام/ ئه‌وه مانای وا نییه له مزگه‌وت دروست نییه، چونکه ده‌فه‌رمووێت: (الأفضل)، به‌ڵام ئیمامی نه‌وه‌وی ئه‌وه‌ی روون کردۆته‌وه که باسه‌که به ره‌هایی نییه، باسه‌که بۆ ئه‌و نوێژه سوننه‌تانه‌یه که جه‌ماعه‌تیان تێدا نییه، وه‌ك ئه‌و سوننه‌تانه‌ی پێش و پاشی نوێژه واجبه‌کان ده‌کرێن (الرواتب) هه‌روه‌ها سوننه‌ته موتڵه‌قه‌کانیش، به‌ڵام ئه‌و نوێژانه‌ی شیعاری دیاری ئیسلامن، وه‌ك (جه‌ژنه‌و مانگ و خۆر گیران و نوێژی ته‌ڕاویح... ئه‌وانه دروسته له مزگه‌وتێ به جه‌ماعه‌ت بکرێن، هه‌روه‌ها نوێژه‌بارانه له ده‌شتێ و ده‌ره‌وه‌ی شار بکرێت، هه‌روه‌ها جه‌ژنه‌ش له ده‌ره‌وه بکرێت ئه‌گه‌ر له مزگه‌وت جێگا نه‌بوو. بۆیه مه‌گه‌ر نابینین نوێژه‌کانی (جه‌ژن، مانگگیران، رۆژگیران...) له مزگه‌وت ئه‌نجام ده‌درێن، نوێژی ته‌ڕاویحیش که هۆکاری راگرتنه‌که‌ی نه‌ما ده‌چێته هه‌مان چوارچێوه. 8/ رای ئیمامی شافیعی له‌و باره‌وه چییه؟ ئیمامی نه‌وه‌وه‌ی که کۆڵه‌که‌ی مه‌زه‌بی شافیعیه ده‌فه‌رمووێت: " شافیعی و جمهووری هاوه‌ڵانی و ئه‌بو حه‌نیفه‌و ئه‌حمه‌دو به‌عزێ له مالیکییه‌کان و که‌سانی دیکه‌ش فه‌رموویانه: خێرتره له مزگه‌وتێ به جه‌ماعه‌ت ئه‌نجامی بده‌ن هه‌روه‌ك ئیمامی عومه‌رو سه‌حابه‌کانی پێغه‌مبه‌ر ئه‌نجامیان داو، مسوڵمانانیش له‌سه‌ری به‌رده‌وام بوونه، چونکه یه‌کێکه له په‌رستش و شه‌عیره دیاره‌کان، وه‌کو جێژنه وایه". 9/ به‌ڵام ئیمامی مالیك و هه‌ندێك له پێڕه‌وانی ئیمامی شافیعی ده‌فه‌رموون: به ته‌نیا له ماڵه‌وه باشتره؟ وه‌ڵام/ راسته، به‌ڵام به ره‌هایی نیه، قوتابی و هاوه‌ڵانی ئیمامی مالیك روونیان کردۆته‌وه، ده‌فه‌رموون: ئیمامی مالیك مه‌به‌ستی ئه‌و که‌سانه‌یه که ده‌توانن له ماڵه‌وه ئه‌نجامی بده‌ن و مزگه‌وتیش مه‌عته‌ڵ نه‌بن، ئه‌گینا مزگه‌وت خێرتره. هه‌روه‌ها ئیمامی نه‌وه‌وی ده‌فه‌رمووێت: هه‌ندێك له شافیعییه‌کان، که ئیعتیمادیان ناکرێته سه‌ر، ماڵه‌وه‌یان پێ خێرتره، به‌ڵام بۆ که‌سێك که قورئانی له‌به‌ر بێت، یانی زۆر قورئانی تێدا بخوێنێت، ترسی ئه‌وه‌شی نه‌بیت به ته‌نیا سست و ته‌مبه‌ڵی تێدا بکات، هه‌روا خه‌له‌ل له مزگه‌وتیش دروست نه‌بێت، ئه‌گینا مزگه‌وت خێرتره. که‌واته ئه‌وانه‌ش نه‌یان گووتووه له مزگه‌وتێ دروست نییه. 10/ ده‌کرێ بابه‌ته‌که پوخت بکه‌یته‌وه؟ وه‌ڵام/ نوێژی ته‌ڕاویح سوننه‌ته، ئه‌گه‌ر نه‌شکرێ گوناهبار نابیت، به‌ڵام خێرێکی قه‌وره‌ت له کیسه چیت، دروسته له ماڵه‌وه بیکه‌یت و به‌ڵام له مزگه‌وت به جه‌ماعه‌ت خێرتره، رێزیش له هه‌موو رایه‌ك بگرن، به‌ڵام ئه‌و شێوازه‌ی ئێستا هه‌موو ئوممه‌تی ئیسلامه له‌سه‌ری هاوڕانه، تاك و ته‌را رای دیکه‌ش هه‌ن، به‌ڵام لاوازن یان بۆ دۆخ و شێوازی تایبه‌تین رێزی هه‌موویان بگرن. ببوورن له‌به‌ر سه‌رقاڵی ده‌رفه‌تی هه‌ڵه‌چنی بابه‌که‌م پێنه‌کرا تێبینی: ئه‌و بابه‌ته زۆر زیاتر هه‌ڵده‌گرێت، به‌ڵام له‌به‌ر زۆر سه‌رقاڵیم و له‌سه‌ر داوای (چه‌ندان) گه‌نجی به‌ڕێز کورتمان کرده‌وه. له کۆتایی بابه‌ته‌که‌ش زانیم ئه‌م قسانه ده‌ره‌نجامی چه‌ند قسه‌ی مامۆستایه‌کی به‌ڕێز بوونه، هیوادارم رێزی بگرن، دڵنیام ئه‌ویش به‌و ره‌هاییه قسه‌ی نه‌کردووه که بڵاوکراوه‌ته‌وه، چونکه ته‌نیا چه‌ند خوله‌کێكه، ناکرێ که برایه‌کی به‌ڕێزه هه‌موو ئوممه‌تی ئیسلام به بیدعه‌چی و گوناهبار بزانێت که هه‌زارزن سه‌حابه‌و گه‌وره زانای ئوممه‌ت و ملیۆنان که‌سی تێداته. خۆزگه ته‌واوی به‌شه‌کان بڵاوده‌بوونه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی که‌س گومانی خراپ به‌و مامۆستایه نه‌بات. سه‌رچاوه‌کان: 1/ صحيح البخاري (2/ 11): عن عُرْوَةُ، أَنَّ عَائِشَةَ، أَخْبَرَتْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَرَجَ ذَاتَ لَيْلَةٍ مِنْ جَوْفِ اللَّيْلِ، فَصَلَّى فِي المَسْجِدِ، فَصَلَّى رِجَالٌ بِصَلاَتِهِ، فَأَصْبَحَ النَّاسُ، فَتَحَدَّثُوا، فَاجْتَمَعَ أَكْثَرُ مِنْهُمْ، فَصَلَّوْا مَعَهُ، فَأَصْبَحَ النَّاسُ، فَتَحَدَّثُوا، فَكَثُرَ أَهْلُ المَسْجِدِ مِنَ اللَّيْلَةِ الثَّالِثَةِ، فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَصَلَّوْا بِصَلاَتِهِ، فَلَمَّا كَانَتِ اللَّيْلَةُ الرَّابِعَةُ عَجَزَ المَسْجِدُ عَنْ أَهْلِهِ حَتَّى خَرَجَ لِصَلاَةِ الصُّبْحِ، فَلَمَّا قَضَى الفَجْرَ أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ، فَتَشَهَّدَ، ثُمَّ قَالَ: «أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّهُ لَمْ يَخْفَ عَلَيَّ مَكَانُكُمْ، لَكِنِّي خَشِيتُ أَنْ تُفْرَضَ عَلَيْكُمْ، فَتَعْجِزُوا عَنْهَا» 2/ صحيح البخاري (1/ 147): فَصَلُّوا أَيُّهَا النَّاسُ فِي بُيُوتِكُمْ، فَإِنَّ أَفْضَلَ الصَّلاَةِ صَلاَةُ المَرْءِ فِي بَيْتِهِ إِلَّا المَكْتُوبَةَ. 3/ صحيح البخاري (3/ 45): عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدٍ القَارِيِّ، أَنَّهُ قَالَ: خَرَجْتُ مَعَ عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، لَيْلَةً فِي رَمَضَانَ إِلَى المَسْجِدِ، فَإِذَا النَّاسُ أَوْزَاعٌ مُتَفَرِّقُونَ، يُصَلِّي الرَّجُلُ لِنَفْسِهِ، وَيُصَلِّي الرَّجُلُ فَيُصَلِّي بِصَلاَتِهِ الرَّهْطُ، فَقَالَ عُمَرُ: «إِنِّي أَرَى لَوْ جَمَعْتُ هَؤُلاَءِ عَلَى قَارِئٍ وَاحِدٍ، لَكَانَ أَمْثَلَ» ثُمَّ عَزَمَ، فَجَمَعَهُمْ عَلَى أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ، ثُمَّ خَرَجْتُ مَعَهُ لَيْلَةً أُخْرَى، وَالنَّاسُ يُصَلُّونَ بِصَلاَةِ قَارِئِهِمْ، قَالَ عُمَرُ: «نِعْمَ البِدْعَةُ هَذِهِ، وَالَّتِي يَنَامُونَ عَنْهَا أَفْضَلُ مِنَ الَّتِي يَقُومُونَ» يُرِيدُ آخِرَ اللَّيْلِ وَكَانَ النَّاسُ يَقُومُونَ أَوَّلَهُ. 4/ شرح النووي على مسلم (6/ 39): فَقَالَ الشَّافِعِيُّ وَجُمْهُورُ أَصْحَابِهِ وَأَبُو حَنِيفَةَ وَأَحْمَدُ وَبَعْضُ الْمَالِكِيَّةِ وَغَيْرُهُمْ الْأَفْضَلُ صَلَاتُهَا جَمَاعَةً كَمَا فَعَلَهُ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ وَالصَّحَابَةُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَاسْتَمَرَّ عَمَلُ الْمُسْلِمِينَ عَلَيْهِ لِأَنَّهُ مِنَ الشَّعَائِرِ الظَّاهِرَةِ فَأَشْبَهَ صَلَاةَ الْعِيدِ. 5/ شرح النووي على مسلم (6/ 70): قَوْلُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَإِنَّ خَيْرَ صَلَاةِ الْمَرْءِ فِي بَيْتِهِ إِلَّا الصَّلَاةَ الْمَكْتُوبَةَ هَذَا عَامٌّ فِي جَمِيعِ النَّوَافِلِ الْمُرَتَّبَةِ مَعَ الْفَرَائِضِ وَالْمُطْلَقَةِ إِلَّا فِي النَّوَافِلِ الَّتِي هِيَ مِنْ شَعَائِرِ الْإِسْلَامِ وَهِيَ الْعِيدُ وَالْكُسُوفُ وَالِاسْتِسْقَاءُ وَكَذَا التَّرَاوِيحُ عَلَى الْأَصَحِّ فَإِنَّهَا مَشْرُوعَةٌ فِي جَمَاعَةٍ فِي الْمَسْجِدِ وَالِاسْتِسْقَاءُ فِي الصَّحْرَاءِ وَكَذَا الْعِيدُ إِذَا ضَاقَ الْمَسْجِدُ وَاللَّهُ أعلم. 6/ مجلة البحوث الإسلامية (26/ 294). به‌ڕێزان ئه‌م بابه‌ته شتی باشی تێدایه ده‌توانن له‌م لینکه بیخوێننه‌وه: http://www.alifta.net/Fatawa/fatawaDetails.aspx?languagename=ar&BookID=2&View=Page&PageNo=1&PageID=3750 | 