قال الـحافظ ابن حجر العسقلانـي رحمه الله : (وَاَلَّذِي يَظْهَرُ أَنَّ السَّبَبَ فِي اِمْتِيَازِ عَشْرِ ذِي الْحِجَّةِ : لِمَكَانِ اِجْتِمَاعِ أُمَّهَاتِ الْعِبَادَةِ فِيهِ ، وَهِيَ الصَّلَاةُ وَالصِّيَامُ وَالصَّدَقَةُ وَالْحَجُّ ، وَلَا يَتَأَتَّى ذَلِكَ فِي غَيْرِهِ) فتح الباري شرح صحيح البخاري : (2 / 593) . واته : ئه وه ى ڕوون بێت له هۆكارى تايبه ت مه ندێتى ده ڕۆژى يه كه مى مانگى حاجيان ئه وه يه : كه ئه م ده ڕۆژه بنه واى په رستشه كانى تێدا كۆبووه ته وه ، كه وا بريتين له نوێژ و ڕۆژوو و صه ده قه و حه ج ، وه ئه مانه ش له هيچ كاتێكى تردا كۆنابنه وه . وه پرسيار كراوه له (ابن القيم) : ئايا ده ڕۆژى يه كه مى مانگى حاجيان چاكتر و گه وره تره يان ده ڕۆژه كه ى كۆتايى مانگى ڕه مه زان ؟ ئه ويش له وه ڵامدا فه رمووى : ( ده ڕۆژى يه كه مى مانگى حاجيان چاكتره له ڕۆژانى ده ڕۆژه كه ى كۆتايى مانگى ڕه مه زان ، وه شه وانى ده ڕۆژه كه ى كۆتايى مانگى ڕه مه زان چاكتره له شه وانى ده ڕۆژى يه كه مى مانگى حاجيان) زاد الـمعاد : (1 / 57) ، وقد نُقِلَ هذا القول عن ابن تيمية أيضاً . وقال الـمباركفوري : (الْمُخْتَارُ أَنَّ أَيَّامَ هَذِهِ الْعَشْرِ أَفْضَلُ لِيَوْمِ عَرَفَةَ ، وَلَيَالِي عَشْرِ رَمَضَانَ أَفْضَلُ لِلَيْلَةِ الْقَدْرِ ، لِأَنَّ يَوْمَ عَرَفَةَ أَفْضَلُ أَيَّامِ السَّنَةِ ، وَلَيْلَةُ الْقَدْرِ أَفْضَلُ لَيَالِي السَّنَةِ) تُحفة الأحوذي : (3 / 530) . واته : وته ى هه ڵبژارده ئه وه يه كه وا ڕۆژانى ئه م ده ڕۆژه چاكتره له به ر ڕۆژى عه ره فه ، وه شه وانى ده ڕۆژه كه ى كۆتايى مانگى ڕه مه زان چاكتره له به ر شه وى قه در ، چونكه ڕۆژى عه ره فه چاكترينى ڕۆژه كانى ساڵه ، وه شه وى قه دريش چاكترينى شه وه كانى ساڵه .
* ئه و كرده وانه ى كه سوننه تن له م ده ڕۆژه دا ئه نجام بدرێن : دیارترینی سوننه‌ت‌و ئه‌ركه‌كانی ئه‌م رۆژانه ئه‌مانه‌ن: 1- حه‌جی ماڵی خوا. 2- به رۆژووبوونی سوننه‌ت. 3- خێرو سه‌ده‌قه‌‌و به‌خشین. 4- زیكركردن‌و، دوعاو پاڕانه‌وه. 1 ـ زۆر ئه نجام دانى كرده وه چاكه كان به گشتى : وه كو : قورئان خوێندن و زيكر كردن و فه رمان كردن به چاكه و قه ده غه كردنى خراپه و جگه له مانه ش ، (به به ڵگه ى فه رمووده كه ى پێشوو : ((مَا مِنْ أَيَّامٍ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِيهِنَّ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ هَذِهِ الأَيَّامِ الْعَشْرِ ...))). أ / قورئان خوێندن : قورئان خوێندن له هه موو كاتێكدا سوننه ته و خێر و پاداشتى زۆر و گه وره يه له‌م رۆژانه‌دا چی بكرێت؟ هه‌ركاتێك هه‌ریه‌كێك له ئێمه ده‌گاته یه‌كێك له‌و وێستگه‌‌و خه‌ڵاته خواییانه - ی، كه بریتین له رۆژه شكۆدارو پڕخێرو به‌ره‌كه‌ته‌كانی: «هه‌ینی‌و، شه‌شه‌ڵان‌و، نۆمینه‌ی حاجیان‌و، مانگی ره‌مه‌زان- » ئه‌وه خوای گه‌وره نیعمه‌تێكی بێ ئه‌ندازه‌ی پێبه‌خشیووه‌‌و، هه‌لێكی گه‌وهه‌رداری داوه‌تێ، كه ته‌نها مردووه‌كانی نێو گۆڕ هه‌ستی پێده‌كه‌ن، چ به‌خششێكیان له‌كیس چووه، بۆیه ئێمه كه ئیستا سوپاس بۆ خوا زیندووین ده‌بێ ئه‌م فرسه‌ته له‌كیس نه‌ده‌ین‌و، به كاره خێرو چاكه‌كانمان توێشوێك بۆ رێگه‌ی قیامه‌ت هه‌ڵگرین. خوای په‌روه‌ردگار له قوڕئانی پیرۆز وه‌ك ئاماژه‌یێك بۆ گه‌وره‌یی‌و پیرۆزیه‌كه‌ی سوێندی پێخواردووه، كه ده‌فه‌رموێ:﴿ وَالْفَجْرِ * وَلَيَالٍ عَشْرٍ ﴾الفجر، هه‌روه‌ك ئیبن عه‌بباس‌و زوبێر‌و موجاهید‌و ئیبن كه‌سیر ئاماژه‌ی پێده‌ده‌ن. هه‌روه‌ها خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێ: ﴿ لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ ﴾ الحج، كه دیسان ئیبن عه‌بباس ده‌فه‌رموێ: مه‌به‌ست له (الأيام المعلومات) ده رۆژه‌كه‌ی سه‌ره‌تای مانگی (ذي الحجة) یه، كه كاتی ئه‌داكردنی فه‌ریزه‌ی حه‌جی ماڵی خوایه. بۆچی ئه‌م رۆژانه گه‌وره‌و پیرۆزن؟ هه‌روه‌ك له‌سه‌ره‌وه باسكرا، ئه‌م چه‌ند رۆژه كات‌و ساتی جێبه‌جێكردنی روكنی پێنجه‌می ئیسلامه، كه به ملیۆنه‌ها خه‌ڵك له یه‌ك سات‌و له‌یه‌ك شوێن كۆده‌بنه‌وه‌و فه‌رمانی خوا جیێبه‌جێ ده‌كه‌ن‌و، گه‌ردن كه‌چی خۆیان ده‌نوێنن له شوێنێك كه مه‌نزڵ‌و شوێنی پێغه‌مبه‌رانه –سه‌لامی خوایان لێبێت-، هه‌روه‌ها هه‌ر یه‌ك له رۆژانی عه‌ڕه‌فه‌‌و قوربانی له‌خۆ ده‌گرێت، كه پێغه‌مبه‌ر –دروودی خوای له‌سه‌ر بێت- ده‌رباره‌یان ده‌فه‌رموێ: (إن أعظم الأيام عند الله تعالى يوم النحر،) رواة ابوداود، هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت: (ما من يوم أكثر من أن يعتق الله فيه عبدًا من النار من يوم عرفة، وإنه ليدنو ثم تباهى بهم الملائكة...) رواة ابوداود، هه‌ر ده‌رباره‌ی رۆژی عه‌ڕه‌فه ده‌فه‌رموێت : (صيام يوم عرفة: إني أحتسب على الله أن يكفر السنة التي بعده، والسنة التي قبله) رواه مسلم والترمذي. | 