مه‌لا عه‌بدولره‌شید زراری
ئه‌گه‌ر سه‌یری مێژوی گه‌ڵی كورد بكه‌ین، سه‌باره‌ت به رۆڵی زانایانی ئایینی ئه‌وه مێژوێكی گه‌ش ده‌بینن به‌رامبه‌ر به زانایانی ئاینی بۆ ئه‌و مه‌به‌سته سه‌دان نمونه‌ی جوان‌و پڕشنگ دار به‌به‌ر چاومان ده‌كه‌وێت، هه‌ر له شۆڕشه‌كانی كوردی بگره تا ده‌گاته ئاستی كۆمه‌لایه‌تی‌و نه‌ته‌وایه‌تی‌و ئاینی‌و نیشتیمانی گه‌ر زانایان چه‌كیان هه‌ڵنه گرتبێت، ئه‌وا كاریگه‌ری خودی شۆڕش له سه‌ر ده‌ستی زانایانی ئاینی بووه، چونكه ئه‌وان وه‌كو قوتابخانه بوون، بۆ بڕوابوون به شۆرش، هه‌ر بۆیه‌ش نازناوی ئه‌م شۆڕشانه به‌ده‌ست زانایانه‌وه‌یه، وه‌ئه‌وان هه‌ڵگری ئه‌م نازناوه‌ن به‌شاهێدی مێژووی گه‌له‌كه‌مان، وه ئه‌وانه‌ی ده‌ستیان هه‌بووه له هاندانی مه‌شخه‌ڵی شۆرش له‌دژی سته‌مكار هه‌ر زانایان بوون، له شۆرشه‌كانی رۆژ هه‌ڵاتی كوردستان بگره تا ده‌گاته شۆرشه‌كانی كوردستانی عیراق، وه له هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان هه‌ر زانایان بوون كه هه‌ستیان به شۆرش كردبێت، شۆڕشیان ده‌ست پێكرد وه‌كو (قازی موحه‌مود) و سه‌رجه‌م شۆرشه‌كانی كوردستان.
دیاره له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌ر كاتێك هه‌ستیان به‌سته‌م كرد بێت ئه‌وان به‌ره‌نگاری سته‌م بوونه‌ته‌وه كه ده‌رسیان وه‌رگرتووه له قورئان‌و ژیانی پێغه‌مبه‌ر(د.خ) چونكه هه‌ر قورئانه دژی سته‌م ده‌وه‌ستێت، كه ده‌فه‌رموێت (ولا تركنوا إلي الّذين ظلموا فتمسّكم النار) هه‌ر ئه‌م هه‌سته‌یه زانایانی هه‌ستاندووه بۆ ئه‌وه‌ی دژی سته‌م بوه‌ستن، له دژی دوژمنانی گه‌له‌كه‌مان چونكه سته‌مكار خۆی باسی قسه‌ی زانایان كردوه كه گوتوویانه قسه‌ی زانایه‌ك گه‌وره‌تره له ئه‌وانه‌ی كه‌چه‌كیان هه‌ڵگرتووه گه‌ر ده‌ستیان نه‌بووه له چه‌ك به‌ڵام فكره‌یان پر ِبووه له بڕوای راست به‌شۆرشه‌كانی كوردستان، وه‌له‌سه‌ر ئاستی كۆمه‌لایه‌تی زانایان به‌ده‌ر نه‌بوون له‌سه‌ر ئاشت كردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌‌و یه‌ك خستنه‌وه‌ی ماڵی كوردی له هه‌رێمی كوردستان، جێگای په‌نجه‌ی ده‌ستیان دیاره بۆ چاره سه‌ر كردنی كێشه‌كان، له‌نێو خه‌ڵكی كوردستان وه زانای گه‌وره‌مان هه‌بوون له‌م بابه‌ته كه تاكو كۆتایی ئێمه قه‌رز داری ئه‌وانین، وه هه‌ست كردن به‌م به‌ر پرسیاره‌تیه له‌ژێر رۆشنایی ئایه‌تی قورئانی بووه كه ده‌فه‌رموێت( إنما المؤمنون اخوة فأصلحوا بين أخويكم) ئه‌م شیعاره شیعاری زانایان بووه، بۆ كێشه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌‌و چاره سه‌ر كردنی له رێگه‌ی گفتو گۆ‌و دیالۆك له یه‌ك تێگه‌یشتن، له‌سه‌ر مێزی دانیشتن، نه‌ك خوێن رشتن، ئه‌مه‌ش له‌به‌ر چاوی خه‌ڵك دیاره كه زانایان چۆن هه‌ستیان به‌م كاره كردووه، له‌نێو كۆمه‌لگه‌دا.
وه‌زانایانی ئیمڕۆش هه‌ر هه‌مان فیكره‌یان هه‌یه، بۆ كێشه‌كانی ئه‌مڕۆی كوردستان كه ده‌بێت رێگای دیالۆك بگرنه به‌ر هه‌موو رێگایه‌ك داخراوه، ته‌نها ئه‌وه نه‌بێت كه باشترین چاره‌سه‌ر بۆ كێشه‌كان گفتو گۆ‌و دانیشتنه له‌سه‌ر مێزی برایه‌تی‌و ئاشته‌وایی، كه ده‌بینین چۆن رۆژانی هه‌ینی ده‌نگی مزگه‌وته‌كان به‌رز ده‌بێته‌وه، نا بۆ شه‌ڕ، به‌ڵێ بۆ برایه‌تی‌و خۆشه‌ویستی‌و پێكه‌وه ژیان‌و گه‌رده‌ن ئازادی‌و ده‌ست ماچ كردن، به‌ڵێ هه‌ر ئه‌وه سه‌رمان ده‌خات بۆ پێشكه‌وتن‌و ژیانێكی كامه‌رانی‌و پڕ له‌خۆشی‌و شادی‌و سه‌رفرازی، سه‌باره‌ت به‌ڕۆڵێكی تری زانایان رۆڵی فكره‌ی ئاینی‌و نیشتیمانیه، ده‌ورێكی باڵایان هه‌بووه له‌كۆن‌و ئێستا، هه‌ستیان به گرنگی پاراستنی ئاینی‌و نیشتیمانی داوه مێژوی كوردستان شایه‌دی ده‌دات بۆ كه‌ڵه زانایانی گه‌وره‌ی گه‌له‌كه‌مان، كه چۆن خه‌می ئاینیان له‌سه‌ر شان بوه ئه‌وه‌نده‌ش خه‌می نیشتیمانیان هه‌ڵگرتووه چونكه هیچ ئاینێك بێ نیشتیمان ئه‌سته‌مه بكرێت بیر‌و رای زانایان دیاره له‌سه‌ر ئه‌م خاڵه گرنگه.
یه‌كه‌م كه‌سن خه‌می ئاینی‌و نیشتیمانیان هه‌ڵگرتووه، به‌ڵێ زانایان بوون كه خه‌می نیشتیمانیان به خه‌ڵك راگه‌یاندوه بۆیه پاراستنی نیشتیمان‌و خاك‌و وڵات ئه‌ركی هه‌موو مرۆڤێكه كه له‌سه‌ر ئه‌و زه‌ویه‌ی دانیشتووه، ئاینی خۆی له‌سه‌ر ئه‌دا ئه‌كان ده‌بێت پاراستنی به‌ماف‌و ئه‌رك بزانین بۆیه ده‌وری زانایان دیاره سه‌باره‌ت به‌پاراستنی ئه‌من‌و ئاسایش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی گرنگیان له قورئان وه‌رگرتووه كه ده‌فه‌رموێت (وإذ قال ابراهيم رب اجعل هذا البلد يَ‌منا وارزق اهله من الثمرات) یان كاتێك خودای گه‌وره منه‌ت ده‌كات له‌سه‌ر قه‌ومی قوره‌یش ده‌فه‌رموێت (الذي اطعمهم من جوع وامنهم من خوف) رۆڵی زانایان زۆر گه‌شه له‌به‌رده‌م مێژودا ده‌رێغیان نه‌كردووه له خزمه‌ت كردنی گه‌ڵی كوردستان وه‌هه‌ر زانای ئاینین كه خیانه‌تیان نه‌كردووه له‌مێژوی گه‌ڵی كوردیدا، هه‌رزانایانن هه‌رده‌م له‌ژێر هه‌ره‌شه‌ی كه‌سانی سته‌مكار هه‌ره‌شه‌یان لێَده‌كرێت نابێت مامۆستای ئاینی باس له‌ئاین‌و نیشتیمان بكات، به‌ڵێ زانایان زۆریان هه‌ن تاكوو ئه‌مڕۆش شوێن بزر كراون له به‌ناو ئه‌نفال كردن‌و شه‌هید بوون له‌سه‌ر ئاینی‌و نیشتیمانی. | 