بسم الله الرّحمن الرّحيم
قال رسول الله صلّى الله عليه وسلّم: (صوموا لرؤيته وأفطروا لرؤيته...). رواه البخاري ومسلم.
به‌هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌مساڵ وه‌قفی سوننی عێراقی‌و وه‌زاره‌تی ئه‌وقافی هه‌رێمی كوردستان‌و چه‌ند وڵاتێكی دیكه رۆژێك دوای سعوودیه كردیانه ره‌مه‌زان، ئێستا له سه‌رووبه‌ندی هاتنی جه‌ژن قسه‌‌و پرسیاری زۆر له‌و باره‌وه ده‌كرێت، بۆ روونكردنه‌وه‌ی زیاتر به پێویستمان زانی ئه‌م روونكردنه‌وه‌یه بخه‌ینه به‌ر دیدی موسڵمانانی كوردستان:
یه‌كه‌م: داوا له لێژنه‌ی باڵای بینینی مانگ ده‌كه‌ین، به وردی به‌دواداچوون‌و چاودێری بینینی مانگ بكه‌ن‌و، ته‌نها چاوه‌ڕوانی رای وه‌قفی سووننی نه‌كه‌ن، هه‌روه‌ها پێویسته هاوڵاتیانیش هاوكاریان بن.
دووه‌م: دیاریكردنی رۆژی جه‌ژن به حیسابات و لێكدانه‌وه‌ی پێشوه‌خته نابێت، به‌ڵكو پێویسته كه‌سێكی بالغی عاقلی موسڵمانی جێ متمانه شاهێدی بینینی مانگ بدات، چونكه پێغه‌مبه‌ر درودی خوای له‌سه‌ر بێت ده‌فه‌رمووێت: (صوموا لرؤيته وأفطروا لرؤيته...). رواه البخاري ومسلم. واته: به بینینی مانگ به رۆژوو بن‌و بیكه‌نه جه‌ژن.
سێیه‌م: ئه‌گه‌ر به به‌ڵگه‌ی ته‌واو رۆژی(28)ی ره‌مه‌زان مانگ بیندرا، پێویسته بكرێته جه‌ژن‌و، دوای ره‌مه‌زان رۆژێك قه‌زا بكرێته‌وه‌‌و، كه‌سیش گوناهبار نابێت، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له (29) مانگ بیندرا، قه‌زاكردنه‌وه‌یان له‌سه‌ر نییه، چونكه به گوێره‌ی حسێبی ئێره مانگه‌كه ناته‌واو بووه.
چواره‌م: ئه‌گه‌ر له وڵاتی ئێمه ره‌مه‌زان (30) رۆژ بوو، واجبه ئه‌وانه‌ی رۆژێك پێشتر له‌گه‌ڵ سعوودیه به رۆژوو بوونه، ده‌بێ رۆژی (31) ئیمساك له خواردن خواردنه‌وه بكه‌ن، وه‌ك كه‌سێكی به رۆژوو خۆیان له هه‌موو ئه‌و شتانه به دوور بگرن، كه رۆژوو ده‌شكێنن.
پێنجه‌م: ئه‌گه‌ر له هه‌ر وڵاتێكی دیكه بكرێته جه‌ژن‌و، له وڵاتی خۆمان نه‌كرایه جه‌ژن، ده‌بێ له‌گه‌ڵ وڵاتی خۆمان به رۆژوو بن‌و، نابێ بیكه‌نه جه‌ژن، چونكه دهبێته مایه‌ی ناكۆكی‌و دووبه‌ره‌كی نانه‌وه له ناو موسڵمانان، ئه‌وه‌ش كارێكی خراپ‌و گوناهه، هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ریش درودی خوای له‌سه‌ر بێت ده‌فه‌رمووێت: (الصَّوْمُ يَوْمَ تَصُومُونَ وَالْفِطْرُ يَوْمَ تُفْطِرُونَ وَالْأَضْحَى يَوْمَ تُضَحُّونَ) رواه الترمذي والدار قطني، واته: رۆژوو ئه‌و رۆژه‌یه كه به رۆژوو ده‌بن، رۆژووشكاندنی (جه‌ژن)یش ئه‌و رۆژه‌یه، كه رۆژوو ده‌شكێنن. مه‌به‌ست ئه‌وه‌یه: ئه‌و رۆژه دهبێته ره‌مه‌زان، كه پێكه‌وه به رۆژوو ده‌بن، ئه‌و رۆژه‌ش دهبێته جه‌ژن، كه پێكه‌وه ده‌یكه‌نه جه‌ژن. هه‌روه‌ها ده‌فه‌رمووێت: (الفطر يوم تفطرون، والأضحى يوم تضحون). رواه ابن ماجه والشافعي.
شه‌شه‌م: هه‌موو مه‌زه‌به ئیسلامیه‌كان، (ئه‌وانه‌ش كه پێیان باشتره هه‌موو موسڵمانان پێكه‌وه بكه‌نه ره‌مه‌زان) له‌سه‌ر ئه‌وه‌ن، كه ده‌بێ موسڵمانانی هه‌ر وڵاتێك پێویسته پێكه‌وه بكه‌نه ره‌مه‌زان‌و جه‌ژن، له‌گه‌ڵ وڵاتێكی دیكه نه‌بن، بۆ ئه‌وه‌ی ناكۆكی‌و دوووبه‌ره‌كی‌و ئیختیلاف له ناو موسڵمانان دروست نه‌بێت، له كتێبی (مغنی المحتاج 1/423) به‌واجبی ده‌زانێت، زانایانی سعوودیه‌ش هه‌رچه‌نده پێیان باشتره موسڵمانان پێكه‌وه بكه‌نه ره‌مه‌زان، به‌ڵام ئه‌گه‌ر وڵاتێك له‌به‌ر هه‌ر هۆكارێك نه‌یكردێ، پێیان وایه واجب‌و پێویسته موسڵمانانی ئه‌م وڵاته له‌گه‌ڵ وڵاته‌كه‌ی خۆیان بن، له‌و باره‌وه پرسیار له شێخ بن باز ده‌كه‌ن، ئایا له‌گه‌ڵ سعوودیه بكه‌ن، یان ئه‌و وڵاته‌ی تێیدا نیشته‌جێنه، له وه‌ڵامدا ده‌ڵێت: (عليك أن تبقى مع أهل بلدك، فإن صاموا فصم معهم، وإن أفطروا فأفطر معهم؛ لقول النبي صلى الله عليه وسلم: «الصوم يوم تصومون، والإفطار يوم تفطرون، والأضحى يوم تضحون»، ولأنّ الخلاف شرّ فالواجب عليك أن تكون مع أهل بلدك، فإذا أفطر المسلمون في بلدك فأفطر معهم، وإذا صاموا فصم معهم). واته: پێویسته له‌گه‌ڵ هاوڵاتیانی وڵاته‌كه‌ت بیت، ئه‌گه‌ر ئه‌وان به رۆژوو بوون تۆش به رۆژووو به، ئه‌گه‌ر كردیانه جه‌ژن تۆش بكه جه‌ژن، له‌به‌ر ئه‌و فه‌رمووده‌ی سه‌ره‌وه، هه‌روه‌ها ناكۆكی‌و خیلافیش خراپه‌‌و شه‌ڕه، بۆیه واجبه له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی وڵاته‌كه‌ت بیت.
هه‌روه‌ها شێخ ئیبن عوسه‌یمین پێی وایه: (فإنه لا ينبغي لك أن تظهر المخالفة لما في ذلك من الفتنة والفوضى والأخذ والرد وبإمكانك أن تصوم سراً في هلال رمضان وأن تفطر سراً في هلال شوال أما المخالفة فهذه لا تنبغي وليست مما يأمر به الإسلام نعم): واته: نابێ جیاوازی خۆت ده‌ربخه‌یت، چونكه دهبێته مایه‌ی فیتنه‌‌و فه‌وزا‌و وه‌ڵام‌و وه‌ڵامدانه‌وه، بۆیه ده‌توانی به نهێنی به رۆژوو بیت، یان بیكه‌یته جه‌ژن، به‌ڵام موخاله‌فه‌‌و جیاوازبوون باش نییه‌‌و، له‌و كارانه نییه، كه ئیسلام فه‌رمانی پێكردووه. كةواته: واجبه له‌گه‌ڵ وڵاته‌كه‌ت بیت، ئه‌گه‌ر جیاوازیش بووی له‌گه‌ڵیان، تا ده‌توانی ده‌بێ رۆژیه‌كه‌ت و جه‌ژنه‌كه‌ت به نهێنی بێت.
بۆیه هیوادارین ئه‌مه نه‌كرێته مایه‌ی كێشه‌‌و ناكۆكی نانه‌وه. خوای گه‌وره خواپه‌رستی هه‌موو لایه‌ك قبوڵ بكات.
لێژنه‌ی باڵای فه‌توای كوردستان
28/9/1433 كۆچی
17/8/2012 میلادی
کۆبوونەوەی ئاسایی مەکتەبی تەنفیزی یەکێتی زانایان بەرێوە دەچێت چەند پرسێکی گرنگ و تایبەت تاوتوێ دەکات
