یە كێك  لە تایبە تمە ندیە كانی مانگی پیرۆزی رە مە زان ئە وە یە كە بە مانگی پر لە دە سكە وت و سە روە ری گرنگ هە ژمار دە كرێت بۆ ئیسلام و موسلمانان

بە لێ‌ لە م مانگە پیرۆزە دا گە لێك روداوی گرنگ و دیار رویان داوە وە ك ئە وە ی كە قە دە ری پە روە ردگار وای خواستبێت كە ئە و روداوانە لە گە ڵ ئە م مانگە پیرۆزو پر خێرە دا یە ك بگرێت  ، ئە و روداوانە ش هە ندێكیان مایە ی خۆشی و ئاسودە یی بوون بۆ پێغە مبە رو ها وە ل و ئیماندارا ن بە گشتی و هە ندێكیشیان ماتە می و نارە حەتی و خە م و پە ژارە بوون ، لێرە دا ئاماژە بە دیارترین و بە رچا و ترین ئە و بە سە رهات و روداوانە دە كە ین كە لە مێژوی ئیسلامدا لە مانگی رە مە زاندا رویان داوە بە هیوای بە رچاو رونی و ئاشنا بونی خوێنە رانی ئازیزپێی

1- دابە زینی قورئان / گرنگترین روداوی دیار لە م مانگە دا ئە ویش دابە زینی قورئانی پیرۆزە شاخە لاتی خوای بالادە ست بە گشت ئایە ت و سورە تە كانیە وە لە لە وحو ل مە حفوڤه وە بۆ بیت و العزی ئاسما نی یە كە می دنیا ، لە وێشە وە بە هۆی جیبریلە وە بۆ سە ر پێغە مبە ر (صل اللە علیە وسلم ) لە ماوە ی بیست و سێ‌ سال َو چە ند مانگێكدا ، خوای گە ورە ش خۆی ئە م راستیە دە سە لمێنێت كاتێك دە فە رموێت (شهر رمچان الژی انزل فیه القرێ‌ن ) سورە تی بە قە رە ، ئایە تی 185/  واتە مانگی رە مە زان ئە و مانگە یە كە قورئانی تێدا هاتۆتە خوارێ‌ یا خود ئە و ئایە تە ی كە دە فە رموێت (انّا أنزلناه فی لیلە القدر ) سورە تی قە در ، ئایە تی 1/  واتە ئێمە قورئانمان لە شە وی قە دردا دابە زاندوە  دیارە كە بێگومان شە وی قە دریش لە مانگی رە مە زاندایە .

2- دابە زینی( وەحی ) سروش بۆسە ر پێغە مبە ر (صل اللە وسلم )       هە روە ك قورئانی پیرۆز لە مانگی رە مە زاندا دابە زیو ە  یە كە م دابە زینی        وە حیش بۆسە ر پێغە مبە ر  هە رلە مانگی رە مەزاندا بو ،  كاتێك كە پێغە مبە ر        دە یكاتە خوو پیشە ی ،گۆشە گیری لە خانە وادە و خێزان و دۆستانی و مانە وە ی بە تە نهایی لە ئە شكە وتی حە رادا نزیك شاری مە كە تا لە رێكە وتی رۆژی دووشە ممە بیست و یە كی مانگی رە مەزان حە زرە تی جیبریل بۆ یە كە م جار پێی شا د دە بێت و لە گە ڵ خۆیدا یە كە م ئایە تی قورئانی پێ رادە گە یە نێت .

3- بە رز بونە وە ی حە زرە تی عیسا سە لامی خوای لێبێت بۆ ئاسمان/ ئیمامی حاكم رە حمە تی خوای لێبێت لە فە رمودە ی حە ریسی كوری مە خشی باسی كردوە كە جارێكیان حە سە نی كوری ئیمامی عە لی خوا لێی رازی بێت لە وتارێكدا پاش كوشتن و شە هید كردنی باوكی باسی چاكە و زوهد و تە قوای باوكی دە كات و دواتر ئاماژە بۆ ئە وە دە كات كە باوكی لە و شە وە دا شە هید دە كریت كە قورئانی تێدا هاتۆتە خوارێ‌ و ئە و شە وە ی كە شە و رە وی بە حە زرە تی عیسا كراوە ، دیارە مە بە ست لە شە و رە وی عیسای پێغە مبە ریش بە رز بونە و هە لكشانێتی بۆ ئاسمان.   المستدرك 143 / 33

4- كۆچی دوایی ئە بو تالیبی مامی پێغە مبە ر (صل اللە علیە وسلم )

هە ر لە مانگی رە مە زاندا ولە ساڵی دە یە می پێغە مبە رایە تیدا مام و پشت و پە نای پێغە مبە ر ی ئازیز ، ئە بو تالیب كۆچی دوایی دە كات ، ئە م كۆچە ی ئە بو تالیبش زیان و زە رە رێكی زۆری بە پێغە مبە ر گە یاند ،چونكە كافرو موشریكە      كانی قورە یش زۆر بێ‌ شە رمانە كە وتنە وێزە ی پێغە مبە رو بە جۆرە ها شێواز ئەشكە نجە و نارە حە تیان دە كرد.      

5- كۆچی دوایی دایكی ئیمانداران خە دیجە ی كچی خوە یلد

هە ر لە م مانگی رە مە زانە دا بوو كە دایكی ئیمانداران و ئازیزو خۆشە ویستی پێغە مبە ر خاتوو خە دیجە لە تە مە نی شە ست و پَینج  سالیداكۆچی دوایی كرد ئە و خە دیجە یە ی كە پێغە مبە ر لە بارە ی دە یفە رموو كاتێك ئیمانی پێم هێنا كە خە لكی بە درۆیان دە خستمە وە ، كاتێك دالدە ی دام كە خە لكی دە ریان دە كردم، كاتێكیش بە شداری كردم لە مال و سامانە كە ی كە خە لكی بێبە شیان دە كردم ،هە زاران رە حمە ت و میهرە بانی پە رە رد گارت لێبێت ئە ی نمونە ی ئافرە تی چاكە كارو بە سۆزو دلسۆز بۆخێزانی .

بە كۆچی ئە م كە ڵە ژنە و زیا د كە لە كە  بوونی خە م و پە ژارە ئازیزی خوا ئە م سالە ناو دە بات بە سالی خە م و ماتە می (عام الحزن )

كۆچی خاتو خە دیجە ش بە چە ند رۆژێكی كە م هات دوای وە فاتی ئە بو تالیب.

6- جە نگی بە دری گە ورە / روداوێكی تری گرنگ و مێژوویی  كە ئە مە یا ن باشترین دە سكە وت و سە روە ری بوو بۆ پێغە مبە رو ئیمانداران و لە حە ڤدە ی مانگی رە مە زاندا رویدا ئە ویش جە نگی بە دری گە ورە بوو ،  ئە وجە نگە ی كە خوای بالا دە ست بە (یوم الفرقان ) ناوی دێنێت واتە رۆژی جیاكردنە وە ی حە ق و راستی تا بزانرێت كێ‌ راست دە كا و لە سە ر حە قە، كێ‌ بە راستی دل و دە رونی پە یوە ستە لە گە ڵ خوا و كێش شوێنی هە واو ئارە زوو مال و سامان كە وتوە

لە م جە نگە دا پە روە ردگار عیزە ت و سە ربە زی وسە ركە وتنی بە خشیە ئیمانداران و دوژمنانی خواو پێغە مبە رو ئیماندارانیشی سو ك و ریسواو زە لیل كرد 7- تیا چون و كوژرانی ئە بو جە هل / هە ر لە رەمە زان وبە تایبە ت لە جە نگی بە دردا ، عە مری كوری هیشام كە ناسراوە بە ئە بو جە هل ، دوژمنی خواو پێغە مبە ر و ئیمانداران و سە ری كوفرو هاوبە ش كە ران كوژراو لە ناو چوو ، ئە و كە سە ی كە زۆر ئە زیە تی پێغە مبە ری دا هە مو توانای خستە كار بۆ بە ربە ست ورێگری كردنی پە یامی ئیسلام  بۆیە پێغە مبە ریش بە فیرعە ونی ئومە تی خۆی ناو زە نگی كرد ، كوژرانی ئە بو جە هلیش خۆشی و ئاسودە یی خستە دڵی پێغە مبە رو ها وە ڵانیە وە . 

8- ئازادكردنی شاری مە كە ی پیرۆز / روداوو سە روە ریە كی تر ی مانگی رە مە زان كە تۆماركرابێت لە مێژوی ئیسلامدا ، بریتیە لە ئازداد كردن و پاكردنە وە ی شاری مە كە لە چنگی بت پە رست و ناحە زانی ئاینی ئیسلام ، پاش دوركە وتنە وە ی پێغە مبە ری ئازیز و هاوە ل و یارانی دلسۆزی لە زێدی باو و باپیریان بۆماوە ی هە شت ساڵ ،سە رە نجام رۆژی نۆزدە ی مانگی رە مە زان سالی هە شتە می كۆچی بە لە شكرێكی دە هە زار كە سە وە ئازیزی خواو یارانی دە گە نە وە شاری مە كە و بە پاڵپشتی خوا و لە سە ر ئە و بە ڵێنە ی كە دە فە رموێت (  اژا جا‌و نصر الله والفتح ) سورە تی النصر ئایە تی 1/  زە نگی سە ركە وتن لێدرا و لە وێوە سە ركە وتنی گە ورە و یە كجاری ئیسلام و بلاو بونە وە ی بۆ زۆربە ی وڵاتانی تردە ستی پێكرد وپە لی كێشا .

9 – بە رائە تی دایكی ئیمانداران عا ئشە خوالێی رازیبێت 

هە ر لە ما نگی رە مە زاندا و لە ساڵی پێنجە می كۆچیدا خوای گە ورە بە رائە ت و پاكێتی دایكی ئیمانداران عائشە ی كچی ئە بو بكری سدیقی دابە زاند ، ئە ویش پاش ئە و تۆمە ت و بوختانە نارە وایە ی كە كۆمە لێك لە دوروە كان لە پاش گە رانە وە لە جە نگی بنی المصگلق بۆیان هە لبە ست ، جە نگە كە لە مانگی شە عباندا بوو بە لام دابە زینی بە رائە تە كە نزیكە ی مانگێكی خایاند ولە مانگی رە مە زاندا هاتە خوارێ‌ .

 10- خواستنی زە ینە بی كچی جە حش لە لایە ن پێغە مبە ری خواوە (صل اللە علیە وسلم )

لە مانگی  رمە زانی سالی سێە می كۆچیدا پێغە مبە ر خوا بە فە رمانی پە روە ردگاری زە ینە بی كچی جە حشی كچی حارسی هێنا كە بە دایكی هە ژاران ناسراوە ،هە روە ك خوا دە فە رموێت ( فلمَا قضى زيد منها وطرا زوَجنا كها لكي لايكون على المؤمنين حرج في أزواج أدعياهم اذا قضومنهنَ وطرا وكان امراللة مفعولا) سورة تى احزاب ئاية تى 37

واتە كاتێك كە زە ید پێویستی بە زە ینە بی خێزانی نە ما وتە لاقی دا ئە وا ئێمە زە ینە بمان لە تۆمارە كرد ئە ی پێغە مبە ر تا رونی بكە ینە وە كە هیچ گوناهێك روناكاتە ئە و كە سانە ی كە ژنی كە سێك مارە دە كە ن ، كە ئە و كە سە یان كردبێتە كوڕی خۆیان پاش ئە وە ی كە ئە و كە سە پێویستی بە ژنە كە ی نە ماوتە لاقی دە دا.

ئە مانە كۆمە ڵە روداوی گرنگ و بە سە رهاتبوون كە كاتی رودانیان ها وكات بوە لە گە ل ئە م مانگە گە ورە و پێرۆزە دا وە زۆر روداوی تریش هە ن بە لام ئە مانە نمونە ی دیا ر تریانن ، جابۆیە پێویستە كە موسلمانانی خۆشە ویست هە مو ساڵێك هاو كات لە  گە ل هاتنی ئە م مانگە دا  بە بیری خۆیانی بهێننە وە

چونكە ئە مانە هە موی پرن لە وانە و پە ندو ئامۆژگاری زۆر پر بایە خ و گرنگ

كە دە كرێت باوە رو ئیمانمانی پێ پتە و بكە ینە وە .