بێگومان، دوور لە سەروەری یاسا؛ كە بریتییە لە ڕێزلێنانی و بەرجەستەكردنی تەواو بەیەكسانی و دادپەروەری، پشت بەست بە هێزی دەوڵەت، كۆمەڵگای مرۆڤایەتی دەهەژێتن و دەكەوتە ژێر یاسای جەنگەڵ كە لە سێبەرە تەماوییەكەی، بەهێزەكان تاودەدەنە لاوازەكان و بە بێبەزەیی دەیانخۆن و هاوار و فغانی ستەملێكراوان بێسوود دەبێ و كەس بەهانایانەوە نایێ، هەموو دەركەكان واڵادەبن بۆ جەردەگەری و توندوتیژی وشەقاوە؛ كەواتە، ڕاستە، كە دەڵێن: سەروەری یاسا پێشەنكی هەموو بەهایەكانی مرۆڤایەتییە ، نرخەكەی بە هیچ بەهایەكیتر بەراوورد ناكرێ.

یاسای سەروەر، برا و خزمی كەس نییە، دوو ڕوو نییە، بۆ هەمووان یەكێكە، بەو واتایەی هەموو تاكێكی وڵات ویستی خۆی تێدا دەبینتەوە، هەڵبژاردنی ئازادی دەسەڵاتی یاسادانان، بۆ ئەو مەبەستەیە؛ بۆیە دەبێ هاووڵاتی بە هۆش و ئاگادارییەكی زۆر بەشدار بێت لە پڕۆسەی هەڵبژاردن، ئەگینا مافی بۆڵەبۆڵی نامینێ و پیێدەڵێن (دەهۆڵ دڕا و تەقەی بڕا)، وەكو عارەب دەڵێن بۆ ئەوانەی كوندەكەیان باش نابەستن و مەلەوانی پێدەكەن و دەخنكێن: بە دەستی خۆت كوندەكەت بەستابوو بە دەوی خۆت پڕهەوات كرد (یداك أوكتا وفوك نفخ).

ئەوەش بەو واتایە نیيە كە سەروەری یاسا چارەسەری هەموو تەنگ و چەڵەمەی تاك و كۆمەڵ دەكات، بە سەروەری یاسا، دونیا دەبێتە (شامی شەریف) یاخۆ مرۆڤەكان دەبنە فريشتە، نەخێر، هەرگیز وا نابێ چونكە ئەوانەی كاربەدەستن لە دەوڵەت، ئەوانەی یاسا كردەوە و كاروباریان رێكدەخات، مەبەستم لێرە دسەڵات و هاووڵاتیە "حاكم و مەحكوم" ئادەمیزادن، مەلائكە نین، هەر یەكێك لەوانە خاوەنی ویست و ئارەزوی تایبەتی خۆی یا چینەكەیەتی، كە زۆربەی كات پێكەوە ناگونجێن.

ڕاستە، یاسای سەروەر كاریگەرێكی زۆری هەیە لە سەر گەشەدانی شارستانییەت و چاكسازی بێگەرد لە كۆمەڵگادا؛ بەڵام، هەر وەكوو زانایانی فەلسەفەی یاسا دەڵێن: (ماهو كائن غیر ما یجب ان یكون) ئەوەی پێویستە ببێت ئەوە نییە كە بووە. یاسا تەنیا ڕێكخەرەوەی كردەوەی مرۆڤەكانە، داهێنەر نییە، لە توانایدا نیيە سروشتی ئادەمیزاد بگۆڕێت؛ هەر بە خودای تعالی دەكرێ؛ بۆیەش، بۆ ئەوەی بێلایەنی یاسا لە كاتی پڕاكتیزەكردنیدا مسۆگەربێت، خودی یاسا چەند گرەنتییەكی ئەنجامداوە، جگە لە ڕەخنە و تێبینی ئەكادیمی، وەكوو نموونە، دادگای سەرەتایی، لە پاشان دادگای تێهەڵچونەوە و دادگای جیاكردنەوە.

بەڵێ، ڕەخنە و چاودێری، بە مەبەستی ڕوونكردنەوەی ڕاستییەكان، فاكتەرێكی بنەرەتییە بۆ بەرەو پێشكەوتن و چاكسازی و زیاتر بیركردنەوە لە كاتی بڕیاردان، بە تایبەت لە بابەتەكانی چارەنووس ساز. خودی ڕەخنە پێویستێكە پەیوەندی بە سرووشتی ئادەمیزادەوە هەيە؛ چونكە كۆمەڵەك ویستی خۆڕسك "غرائز" كە دەبنە هۆی ململانێ لە خودی ژیانی تاك و كۆمەڵگا كۆبووەتەوە؛ بۆیە، مڵملانی لە نێوانی ئەم بوونەوەرە، كە مرۆڤە، تاك یا كۆمەڵ، هەمیشە بەردەوامە ڕاستییەكى تریش ئەوەیە كە دین و یاسا و داب و نەریت ڕۆڵیكی یەكجار گرنگ و كاریگەریان دیوە لە قوتاربوونی مرۆڤ لە قۆناغەكانی تاریكی و وەحشەتگەری، بەردەوام بوون لە چاكسازی، بە مەبەستی زاڵبوونی ویستی چاكە و كزبوونی ویستی بەدكاری؛ بەڵام ئەم ڕاستیەش هەیە كە ڕەخنەگرەكان كم وایە لەبەر چاویان بێت، ئەویش ئەوەیە كە ڕاستەڕێبوونی ئادەمیزاد لە نێوان ئەو گرێكۆرانەی لە خودی مرۆڤ هەیە، وەكو ئاماژەمان پێدا، ئەستەمە؛ هیچ كۆمەڵگایەك، لە هەر لایەك بێت، هەرگيز بێ گوناه و تەنگوو چەڵەمە نابێت، هەر بۆیەش دەستەواژەی پاككردنەوەی دەروونی مرۆڤ (تزكیة النفس) ئەركی بنەڕەتی دینی ئیسلامە. لە قورئانی پیرۆزدا دەفەرموێ ئەو مرۆڤەی نەفسی خۆی پاكدەكاتەوە سەركەوتووە "قد افلح من زكاها" ئەو ڕاستییە لە قورئانی پیرۆزدا زۆر ڕوونە بە تایبەت كە ڕوو لە ئادەمیزاددەكات كە دروستكراوی خۆیەتی و دەفەرموێ: ئەگەر ئێوە دوور كەونەوە لە كارە بەد و شووم و پڕ ئازارەكان و گوناهە گەورەكان، ئەوا ئێمەش لە كارە نەشایستەكانتان "سیئات" چاوپۆشی دەكەین (ان تجتنبوا كبائر ما تنهون عنه نكفر عنكم سیئاتكم) من سورة النساء الآیة ٣١ .

هەر بۆیەش، لە زانستی یاسا و ڕامیاری نووسراوە، بوونی دەوڵەت، بە واتای قۆرخكردنی هێز، بۆ ئاشتی و پارسەنگى كۆمەڵگا و رێگەنەدان بە تاوان و سزادانی تاوانكاران، ناچاريیە و پێويستە. گرەنتی پارسەنگى نێو كۆمەڵگا، سزادانی تاوانكاران، هەر كەس بە مافی خۆی بگات، ئەركی خۆی بەجێ بگەینی تەنیا بە دەسەڵاتی دەوڵەت دەبێت، هەر بەو مانایەیە كە سەروەری یاسا بویتە نیشانەی دەوڵەتی هاوچەرخ و دیموكرات.   

ڕاستە، مرۆڤ، ژن و پیاو، ئازادە، بە ئازادی خودا دروستی كردوون وهاتونە دونیا، بۆ تەواوی ژیانی سروشتی خۆیان چەند ماف و ئازاديیەكیان پێدراوە،پێیان دەووترێ "الحقوق والحریات الطبیعیة" نەخۆیان دەتوانن وازی لێبینن و نە دەسەڵات و نە كەسێكیتر مافی ئەوەی هەیە لێیان زەوت بكات؛ بەڵام نابێ ئازادی هەر تاكێك ببێتە ئازاری ئازادی تاكەكیتر، هەر وەكوو دەڵێن، كە ئازادی تاكەكانیتر دەست پێ دەكات، ئازادی مرۆڤ دوایی دێت؛ لێرەدا ڕۆڵی یاسا پێشەنگە. یاسایە، ڕۆڵی نێوەندكیری دەبینی"صلح" لەنێوان بۆچوونە جیاوازەكانی نێو كۆمەڵدا، یاسا نێوەندكیرێكی بێلایەنە، ڕەچاوی مافی هەموو لایەكیاندەكات.