یه‌كه‌م: ئه‌و زیاده‌یه‌ی كه له فه‌رمووده‌كه‌دا باسكراوه مه‌به‌ست به‌ره‌كه‌ت له ته‌مه‌نه، به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه خودا به‌ره‌كه‌ت له ته‌مه‌نی مرۆڤه‌كه دروست ده‌كا كه گوێڕایه‌لی خودا بكات و دوور بكه‌وێته‌وه له تاوان و خراپه و ته‌مه‌نی له چاكه به‌ڕی ده‌كات.
دووه‌م: مه‌به‌ست زیاده‌ی حه‌قیقیه، كه خودای گه‌وره له‌لای خۆی ده‌زانێ و له (لوح المحفوظ) دا تۆمار كراوه، خوای گه‌وره‌ش ده‌فه‌رموێ: ((یمحوا الله ما یشا‌ء ویپبت وعنده أم الكتاب))(6)، واته: ره‌ش ده‌كاته‌وه و جێگیر ده‌كا له هه‌ر شتێك كه خۆی بیه‌وێ، وه له‌لای خۆی (لوح المحفوظ) هه‌یه كه هه‌موو شتێكی تێدا تۆمار كردووه.
بۆ نمونه ته‌مه‌نی فڵانه كه‌س (60) شه‌ست ساڵه تا په‌یوه‌ندی خزمایه‌تی جێبه‌جێ ده‌كا، هه‌ر كاتێك ئه‌م په‌یوه‌ندیه‌ی جێبه‌جێ كرد (10) ده ساڵی تری بۆ زیاد ده‌بێ و ده‌بێته (70) حه‌فتا ساڵ، خوای گه‌وره‌ش زاناتره و ده‌زانێ كه ئه‌و مرۆڤه له داهاتوودا چی به‌سه‌ردادێت و هه‌موو شتێكی له‌لای خۆی تۆمار كردووه، كه‌واته: ده‌رباره‌ی زانستی خودای گه‌وره هیچ زیاده و كه‌میه‌ك نیه.
سێ یه‌م: گوتراوه: مه‌به‌ست ئه‌وه‌یه كه ئه‌و مرۆڤه له دوای مردن به چاكه باسی ده‌كرێ، وه‌ك ئه‌وه‌ی كه زیندوو بێت و نه‌مردبێ، ئه‌وه‌ش یان به‌هۆی ئه‌وه‌یه كه زانستێكی به‌سوودی له دوای خۆی به جێهێشتبێ، یانیش چاكه‌یه‌كی نه‌بڕاوه‌ی كردبێ، یانیش منداڵێكی باشی هه‌بوو بێ و نزای خێری بۆ كردبێت(7)، هه‌روه‌كو له فه‌رمووده‌یه‌كدا هاتووه پێغه‌مبه‌ر ((درودی خوای له‌سه‌ر بێت)) فه‌رموویه‌تی: ((إذا مات الإنسان انقطع عنه عمله إلا من پلاپه: إلا من صدقه جاریه أو علم ینتفع به أو ولد صالح یدعو له))(8).
هه‌روه‌ها خودای گه‌وره بۆ جێبه‌جێ كردنی ئه‌م په‌یوه‌ندیه ناوێكی پیرۆزی هه‌ڵبژاردووه، كه له‌ناوی خوداوه وه‌رگیراوه، هه‌روه‌كو پێغه‌مبه‌ر ((درودی خوای له‌سه‌ر بێت)) ده‌فه‌رموێ: ((خودای گه‌وره فه‌رموویه‌تی: أنا الرحمن وهی الرحم شققت لها اسما من اسمی، من وصلها وصلته ومن قطعها بتته))(9)، وفی روایه قگعته، واته: من ره‌حمانم یانی به‌به‌زه‌ییم، وه په‌یوه‌ندی خزمایه‌تی له ناوێك له ناوه‌كانی من وه‌رگیراوه كه ره‌حمانه، هه‌ر كه‌سێك په‌یوه‌ندی خزمایه‌تی جێبه‌جێ بكا، خودا په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ به‌هێز ده‌كا، وه هه‌ركه‌سێك ئه‌م په‌یوه‌ندیه بپچڕێنێ، خودا په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ده‌پچڕێنێ.
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێ: ((الرحم معلقه بالعرش تقول: من وصلنی وصله الله، ومن قطعنی قطعه الله)) وفی روایه أخری: ((ولیس الواصل بالمكافئ، ولكن الواصل الژی إذا انقطعت رحمه وصلها))(10)، واته: ره‌حم و په‌یوه‌ندی خزمایه‌تی به عه‌رشی خوداوه نووساوه، ده‌ڵێ: هه‌ركه‌سێك جێبه‌جێم بكات، خودا په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ به‌هێز ده‌كات و په‌یوه‌ست ده‌بێ به خوداوه، وه هه‌ركه‌سێك بیپچڕێنێ، خودا په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ده‌پچڕێنێ، وه جێبه‌جێ كردنی ئه‌م په‌یوه‌ندیه به‌وه‌ی نابێ كه یه‌كێك سه‌ردانی كردی تۆش هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه بچیه لای و سه‌ردانی بكه‌یه‌وه، به‌ڵام به‌وه‌ی ده‌بێ ئه‌گه‌ر یه‌كێك ئه‌م په‌یوه‌ندیه‌ی له‌گه‌ڵ پچڕاندی، تۆ بچیه لای. ئینجا یه‌كێكیش كه زۆر هاته لات و هاموشۆی كردی، هه‌ق وایه تۆش بێ ئه‌مه‌ك نه‌بیت و سه‌ردانی بكه‌ی، ئه‌گه‌ر له‌به‌ر چه‌ند هۆكارێك نه‌ت توانی بچیه لای، ده‌توانی به مۆبایل په‌یوه‌ندی پێوه بكه‌ی و له ئه‌حواڵی بپرسی و باسی خۆتی بۆ بكه‌ی، مه‌به‌ست ئه‌وه‌یه له خۆشی و ناخۆشی و له خه‌م و په‌ژاره و له شادی یه‌ك هاوبه‌ش بین.
له‌كۆتاییدا به هیوای ئه‌وه‌ی هه‌موو لایه‌كمان له خۆشی و ناخۆشیدا هاوبه‌ش و هاوسۆزو هاوخه‌می یه‌ك بین...
په‌راوێزه‌كان
(1) سوره محمد: 22ـ23.
(2) رواه أبو داود والترمژی وأحمد والبیهقی.
(3) رواه أحمد وابن حبان والحاكم والبخاری فی اڵ‌دب المفرد والبیهقی فی شعب الإیمان.
(4) متفق علیه.
(5) اڵ‌عراف: 34، و یونس: 49، و النحل: 61.
(6) الرعد: 39.
(7) بۆ راڤه و لێكدانه‌وه‌ی ئه‌و فه‌رمووده بڕوانه: (عمده القاری شرح صحیح البخاری: 22/91.
(8) رواه مسلم وأبو داود وأحمد وابن خزیمه وابن حبان والبخاری فی اڵ‌دب المفرد والبیهقی فی شعب الإیمان وفی سننه الكبری.
(9) رواه أبو داود وأحمد وابن حبان والحاكم والطبرانی والبیهقی فی شعب الإیمان. (10) رواه مسلم وأحمد وابن حبان والبیهقی فی شعب الإیمان.
(11) رواه ابن ماجه وأحمد والبخاری فی اڵ‌دب المفرد وأبو یعلی الموصلی فی مسنده.
