به‌ناوی خوای به‌خشنده‌ی میهره‌بان
به‌ڕێزان:
پێغه‌مبه‌ر دروودی خوای له‌سه‌ر بێت ده‌فه‌رمووێت: (عُودُوا الْمَرِيضَ، وَاتَّبِعُوا الْجَنَائِزَ، تُذَكِّرْكُمُ الْآخِرَةَ)، واته: (سه‌ردانی نه‌خۆش بکه‌ن‌و شوێنکه‌وتووی جه‌نازه‌ی مردووان بن، دارۆژتان دێنێته‌وه بیر)، ئه‌مه ئامۆژگارییه‌کی زۆر پیرۆزو گه‌وره‌یه، چونکه پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم دوو شتی تێکه‌ڵ کردوونه:
یه‌که‌م: سه‌ردانی نه‌خۆش، که ئه‌مه‌یان مافی موسڵمانانه له‌سه‌ر یه‌کتر، هه‌روه‌ك له فه‌رمووده‌ی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم هاتووه، ده‌فه‌رمووێ: (حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتٌّ "، قِيلَ: مَا هِيَ؟ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: " إِذَا لَقِيتَهُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، وَإِذَا دَعَاكَ فَأَجِبْهُ، وَإِذَا اسْتَنْصَحَكَ فَانْصَحْ لَهُ، وَإِذَا عَطَسَ فَحَمِدَ اللهَ فَشَمِّتْهُ، وَإِذَا مَرِضَ فَعُدْهُ، وَإِذَا مَاتَ فَاتْبَعْهُ)، واته: (مافی موسڵمان له‌سه‌ر موسڵمان شه‌شن: 1/ ئه‌گه‌ر موسڵمان گه‌یشته موسڵمان سه‌لامی لێبکات. 2/ ئه‌گه‌ر بانگی کردی وه‌ڵامی بده‌وه. 3/ ئه‌گه‌ر داوای ئامۆژگاری لێکردی ئامۆژگاری بکه. 4/ ئه‌گه‌ر پێکژی‌و سوپاسی خوای کرد، بڵێ: خوا ره‌حمت پێ بکات. 5/ ئه‌گه‌ر نه‌خۆشکه‌وت بچۆ لای دانیشه. 6/ ئه‌گه‌ر مرد له‌گه‌ڵ جه‌نازه‌که‌ی به تا ته‌سلیم به قه‌بر ده‌کرێت).
دووه‌م: شوێنکه‌وتنی جه‌نازه.
مه‌به‌ستی سه‌ره‌کی پێغه‌مبه‌ر له‌م ئامۆژگارییه ئه‌وه‌یه که کۆمه‌ڵگای موسڵمانان ببێت به کۆمه‌ڵگایه‌کی به‌هێزو یه‌کگرتوو وه‌کو یه‌ك جه‌سته بن ئه‌گه‌ر ئه‌ندامێکی ئه‌و جه‌سته‌یه بێشێ ته‌واوی جه‌سته تووشی ئێش‌و ئازار بێت، ئه‌گه‌ر موسڵمانێك تووشی به‌ڵایه‌ك بوو وه‌کو نه‌خۆشی‌و له‌ده‌ستدانی خۆشه‌ویستان، به‌ڵام برای برای موسڵمانی له ده‌وروبه‌ری خۆی دیت یه‌کسه‌ر ئازارو غه‌مه‌که‌ی که‌م ده‌بێته‌وه، چونکه ئه‌و وه‌زعه له هه‌موو که‌س روو ده‌دات، هه‌روه‌ك ده‌فه‌رمووێ: (وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ)، واته: (ئێمه ئه‌و رۆژگارانه ده‌ستاو ده‌ست پێئه‌که‌ین له ناو خه‌ڵکیدا)، رۆژێك بۆ تۆیه رۆژێك دژی تۆیه، رۆژێك ساغی رۆژێك نه‌خۆشی، رۆژێك ده‌وڵه‌مه‌ندی رۆژێك هه‌ژاری، به‌رده‌وامیت له‌سه‌ر یه‌ك حاڵه‌ت مه‌حاڵه.
به‌ڕێزان: هه‌موو ناخۆشییه‌ك تاقیکردنه‌وه‌یه له‌لایه‌ن خواوه بۆ به‌نده‌کانی، پاداشته‌که‌ی هه‌ڵگیراوه بۆ قیامه‌ت هه‌روه‌ک خوای گه‌وره ده‌فه‌رمووێت: (وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ)، واته: (سوێند به‌خوا تاقیتان ده‌كه‌ینه‌وه به كه‌مێك له ترس و بیم و برسێتی و كه‌م بوونی ماڵ و سامان و مردنی كه‌س و كارو تیاچوونی به‌رو بوومی كشتوكاڵ، جا مژده بده به‌و كه‌سانه‌ی خۆگرو ئارامگرن).
پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم ده‌فه‌رمووێ: (إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يَقُولُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَا ابْنَ آدَمَ مَرِضْتُ فَلَمْ تَعُدْنِي قَالَ يَا رَبِّ كَيْفَ أَعُودُكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ قَالَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ عَبْدِي فُلَانًا مَرِضَ فَلَمْ تَعُدْهُ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّكَ لَوْ عُدْتَهُ لَوَجَدْتَنِي عِنْدَه)، واته: (خوای گه‌وره له رۆژی قیامه‌ت ئه‌ڵێت: ئه‌وه‌ی نه‌وه‌ی ئاده‌م: من نه‌خۆشکه‌وتم سه‌ردانت نه‌کردم، به‌نده ده‌ڵێ: خوایه چۆن سه‌ردانی تۆ بکه‌م ئه‌توو په‌روه‌ردیگاری هه‌موو عاله‌می، خوا ده‌فه‌رمووێ: تۆ نازانی فڵان به‌نده‌ی من ناخۆش بوو سه‌ردانت نه‌کرد، تۆ نازانی ئه‌گه‌ر سه‌ردانت کردبایه من له‌لای ئه‌و بوو).
ئادابی سه‌ردانی نه‌خۆش
یه‌که‌م: دوعاکردن بۆ نه‌خۆش بۆ شیفا، چونکه پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم ده‌فه‌رمووێت: (مَن عادَ مرِيضاَ لم يحضُر أجلُه، فقال عنده سبعَ مرات أسألُ اللهَ العظيمَ ربَّ العرشِ العظيمِ أن يشفيَك، إلا عافاه اللهُ من ذلك المرضِ)، واته: (که‌سێك بچێته سه‌ردانی نه‌خۆشێك که ئه‌جه‌لی نه‌هاتبی حه‌فت جار له‌لای نه‌خۆشه‌که بڵێ: (داوا ده‌که‌م له خوای گه‌وره که خاوه‌نی عه‌ڕشی مه‌زن شیفات بۆ بنێرێ) خوای گه‌وره چاکی ده‌کاته‌وه).
دووه‌م: مژده بداته نه‌خۆش به پاداشتی ئارامگرتن له‌سه‌ر ناخۆشی.
سێیه‌م: وا باشه که‌م دانیشێ له‌لای نه‌خۆش.
چواره‌م: قسه‌ی خۆش بۆ نه‌خۆش بکات بۆ نموونه بڵێ: تۆ زۆر باشی.
پێنجه‌م: زۆر پرسیار له نه‌خۆش نه‌کات.
شه‌شه‌م: سه‌ردانی نه‌خۆش نه‌کات ئه‌گه‌ر دکتۆر بڵێ: زه‌ره‌ری بۆ نه‌خۆش هه‌یه.
حه‌وته‌م: پارێزگاری بکات له پاك‌و خاوێنی نه‌خۆشخانه.
هه‌شته‌م: پارێزگاری بکات له رێنماییه‌کانی نه‌خۆشخانه بۆ کاتی سه‌ردانی نه‌خۆش.
شوێنکه‌وتنی جه‌نازه
ئیمامی عه‌لی ده‌فه‌رمووێ: (مرۆڤی ئیماندار ئه‌گه‌ر مرد، ئه‌و ئه‌رزه‌ی نوێژی له‌سه‌ر کردووه بۆی ده‌گریێ، ئه‌و ئشوێنه‌ی کرده‌وه‌کانی لێ به‌رزبوونه‌ته‌وه له ئاسمان بۆی ده‌گری. شوێنکه‌وتووانی فیرعه‌ون نه له زه‌وی نه له ئاسمان شوێنی کرده‌وه‌ی باشیان نه‌بوو، بۆیه خوای گه‌وره له قورئاندا ده‌فه‌رمووێت: (فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ)، واته: (جا نه ئاسمان بۆیان گریا و نه زه‌ویش).
پاداشتی نوێژی جه‌نازه
پێغه‌مبه‌ر فه‌رموویه‌تی: (من صَلى عليه مئة من المسلمين غُفر له)، واته: (که‌سێك بمرێت سه‌د که‌س نوێژی له‌سه‌ر بکات خوا عه‌فووی ده‌کات). هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ر ده‌فه‌رمێ: (مَنْ خَرَجَ مَعَ جَنَازَةٍ مِنْ بَيْتِهَا، وَصَلَّى عَلَيْهَا، ثُمَّ تَبِعَهَا حَتَّى تُدْفَنَ كَانَ لَهُ قِيرَاطَانِ مِنْ أَجْرٍ، كُلُّ قِيرَاطٍ مِثْلُ أُحُدٍ، وَمَنْ صَلَّى عَلَيْهَا، ثُمَّ رَجَعَ، كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أُحُدٍ)، واته: (ئه‌گه‌ر که‌سێك له‌گه‌ڵ جه‌نازه‌یه‌ك له ماڵه‌وه ده‌رچوو، نوێژی له‌سه‌ر کرد، پاشان له‌گه‌ڵ جه‌نازه چووه سه‌ر قه‌بران تا شاردیانه‌وه به ئه‌ندازه‌ی دوو تابار پاداشتی هه‌یه، هه‌ر تابارێك به ئه‌ندازه‌ی چیای ئوحوده، وه هه‌ر که‌سێ نوێژی له‌سه‌ر بکات‌و بگه‌ڕێته‌وه پاداشتی به ئه‌ندازه‌ی چیای ئوحوده). | 
