Shafiq68@gmail.com
هەرچەندە دوو لیستە گەورەکەی شیعە بەیەکەوە زۆرینەی کورسیەکانی پەرلەمانی عێڕاقی بەدەستهێنا، بەڵام لەبەر شێوازە دەستوریەکەی بەیەکەوەگرێدانی هەرسێ سەرۆکایەتیەکەی عێڕاق و بەگەڕانەوەش بۆ هاوكێشە ئاڵۆزوبڵۆزە پێکهێنەرەکەی عێڕاق لەهەر سێ پێکهێنەرە سەرەکیەکانی(شیعە-سونە- کورد) نەتوانرا بەبێ سونە حکومەت پێکبهێنن.
ئاشکرایە کۆڵەگەی لیستی عەلاوی کەهەرچەندە خۆیشی سوننە نیە، بەڵام هەر بۆ سوننە دەگەڕێتەوە. لەسۆنگەی ئەوەش کە لیستەکە لێکدراوێکی تۆکمە نەبوو، هەرزو گرەو لەسەر جۆرێک لەیەکترازانی دەکرا، هەر بۆیەشە لە گەمە سیاسییەکاندا بەو شێوەیە کەوتەوە کە نجێفی بەپاڵپشتی دەنگی کورسیەکانی پارێزگای موسڵ برەوەی سەرەکی نێو لیستەکەی بێ، پێدەچی لەمەودواش پێشقەڕوڵی سوننەکانی لەبن رکێفدابێ.
ئەوەی هەنوکە لێرەدا مەبەستمانە ئەو گۆڕانەیە کەلە پێشەنگایەتی و سەرکردایەتی سونەدا پێکهاتووە، تۆبڵێی چۆن هاوکێشەی شیعە + کورد بە زیادبوونی خۆیان فراژی بکەن؟ ئایا تا چەند بەرژەوەندیەکانیان لەگەڵ پێکهێنەرەکانی دیکەدا یەکدەگرێتەوە یان دژیەک دەوەستێتەوە؟ لە دەرەنجامدا زیاتر بەلای کێدا دەشکێنەوە؟ لەو پێشهاتە نوێیەدا تۆبڵیی رۆڵی وڵاتانی هەرێمیش نەگۆڕێت؟
ئەمانە کۆمەڵێ پرسن هەقە ئاوڕێکی مشورخۆرانەی لێبدرێتەوە، چونکە لەهەمو بارێکدا نەوەک هەر کاردانەوەکەی بەسەر هەرێمی کوردستان و ناوچە کوردستانیەکانی دەرەوەی هەرێمدا دەبێ، بەڵکو باندۆرێکی بەرچاو و بگرە چارەنوسسازانەشیان دەبێ.
بۆ خۆ لەقەرەدانی بەرسڤەکان هەقە هەندێ سەرەداوی مێژویی و راستیەکانی هەنوکە بخەینە بەردەست، ئەوسا هەوڵبدەین بەرکوڵی بەرسڤێک رابچێنین.
عێڕاق لەوەتەی دروست بووە لە ١٩٢١دا تا روخانی رژێمی بەعس گرەوی دەسەڵات هەر بەدەست سونەکانەوە بووە، بەڵام سەرەتا پاشا لە عەڕەبستانی سعودیەدا خوازرایەوە دواتریش تکریتیەکان دەقاودەقیش عۆجەییەکان رکێفی دەسەڵاتیان کەوتە دەست و موسڵاویەکان لە چەقی بازنەی دەسەڵات نەبوون. هەرچەندە لەسەرەتای بیستەکانی سەدەی رابردوودا لە پرسی ئەوەی ئاخۆ کێ بکرێتە پاشای عێڕاق، ئەوا ناوی یەکێک لە بنەماڵەی عومەری لە موسڵ وەک بەربژارێک هاتە گۆڕێ.
گەر دورتریش بۆ قوڵایی بڕۆین لەسەردەمی میرنشینەکانی عەڕەبیشدا هەمیشە موسڵ پێشقەڕەوڵ بووە لەبەرامبەر سونەنشینەکانی پارێزگاکانی دیکە.
موسڵ پارێزگایەکە لەرویی نەتەوەییەوە عەڕەب و کورد و ئاشوری تێدا دەژی. هەروەها لەروییی ئاینیشەوە ئێزدی، کریستیانی، موسڵمان و شەبەکی تێدا دەژی، بەشێوەیک کە رەنگدانەوەی تێکەڵیەکەی خودی عێڕاقە. ئەوەی مایەی تێبینیە لەعێڕاقدا تەنها بەغدا، موسڵ، دیالە و کەرکە ئەو مۆزائیکییە نەتەوەییە دینیە پێکدەهێنن، بێگومان لە کەرکوک لایەنە نەتەوەیەکەی لەگەڵ تاوانی بەتەعریبکردن زیاتر زەقبووەوە. بۆیە لەو جۆرە دەڤەرە فرە نەتەوەیی و دینیانەدا زیاتر کێشمەکێشی دەسەڵات دێتە گۆڕێو بەتەواویش چەمکی زۆررینە و کەمینە بەلایەنە نەرێیەکەی سەرهەڵدەدا.
لە هەڵبژاردنی پارێزگاشدا عەڕەبەکان متمانەیان بەلیستی حەدبا داو ئەویش هەڵوێستێکی نەیارانەی بەرامبەر لیستی برایەتی کورد گرتەبەر. هەر لەسەر بنەمای ئەوبردنەوەشیان بوو کە نجێفی لەنێو لیستی عەللاویدا بووە کەسێکی دەستڕۆیشتوو ئێستاش سەرمەشقایەتی سوننە دەکا بەتایبەتی کەلایەنەکانی دیکە لە حزبی ئیسلامی و موتڵەگ لەبەرامبەر ئەودا لەپاشەکشەدان.
لە پارێزگای موسڵدا ئاینزایی شیعە ئەو پێگەیەی نیە تاکو گوشار بخاتە سەر گەمەی دەسەڵات، هەر بۆیە لایەنە نەتەوەیەکە زاڵ دەبێ، مەترسیش هەر لەو لایەنەدایە کە لەگەڵ شیعەکاندا یەکانگیر دەبن.
بیرە نەوتەکانی عینزالە و هاوسنوری لەگەڵ سوریا و نزیکی لە تورکیا بە هاوکاری قوڵایی عروبەی دەوڵەتە عەڕەبییە سوننە نشینەکان کارێکی وادەکا گەر نەشتوانن جارێکی دیکە عێڕاق بە خڕی قوت بدەن، ئەوا هەرهیچ نەبێ کۆنتڕۆڵی بەشە سوننەکەی دەکەن.
هەمو ئەم هۆیانەوە و هۆگەلی دیکەش ئاستەنگی داهاتوی بەردەم هەڵکشان و داکشانی سنوری قەوارەی هەرێمی کوردستانن چونکە هاوسنورین. |
