بەناوی خوای بەخشندەی میهرەبان
بەڕێزان لای هەموومان ئاشکرایە، کە ساڵانە لە سەرەتای بەهاردا لە کوردستان دەست دەکرێت بە سەفرەو گەشت و سەیران، بە خۆی گەشت گشتیتیترە لە سەیران چونکە هەموو گەشتێك سەیران نییە، بەڵام هەموو سەیرانێك گەشتە، بۆیە گەشت بۆ دوو بەش دابەش دەبێت:
یەکەم: گەشتی ئایینی، وەك گەشت کردن بۆ حەج و عومرەو هەموو کارێکی باش.
دووەم: گەشتی دنیایی وەك گەشتکردن بۆ بازرگانی و زانست و سەیران و شتی تر، ئەم گەشتە رێگەپێدراوەو بگرە کارێکی باشە ئەگەر رەیاوی ئادابی موسڵمانانە و مەرجەکانی بکرێت، بگرە ئەو کاتی ئەوانیش هەر گەشتی ئایینینەو خیرو پاداشتی دونیاو ئاخیرەتیان تێدایە، چونکە پێغەمبەری خوا صلی الله علیه وسلم بە خۆی ئەو گەشتانەی کردووە هاوەڵانیشی بە هەمان شێوە، بۆ نموونە لەگەڵ هاوەڵانی چۆتە سەیرانکردن، هەروەها خوای گەورە دەفەرمووێت: (هُوَ ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَرۡضَ ذَلُولٗا فَٱمۡشُواْ فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُواْ مِن رِّزۡقِهِۦۖ وَإِلَيۡهِ ٱلنُّشُورُ (الملك :١٥)، واتە: (ئه‌و خوایه‌یه‌ كه‌ زه‌ویی رامكردووه‌ بۆتان، به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بتانه‌وێ سوودی لێ وه‌ربگرن ئاماده‌یه‌، وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو جم و جووڵه‌ و سوڕانه‌وه‌یدا، ئێوه‌ زۆر به‌ ئاسووده‌یی ژیانی خۆتانی تیا ئه‌به‌نه‌سه‌ر. جا كه‌وابوو بچن به‌هه‌موو گۆشه‌و كه‌نارێكیا هه‌وڵی ژیانی خۆتان بده‌ن و بازرگانی بكه‌نه‌ پیشەو، له‌ ڕزق و ڕۆزیی بخۆن و، هه‌ر بۆلای خوایه‌ زیندو بوونه‌وه‌ بۆ حیساب و جه‌زا).

ئادابەکانی گەشت و سەیران
بێگومان مرۆڤی موسڵمان پێویستە لە کاتی گەشت و سەیراندا رەچاوی چەند ئاداب و رەوشتێك بکات، بۆ ئەوەی هەم خۆشی لە گەشتەکەی ببینێت، لە هەمان کاتیشدا بۆی بە خێرو پاداشت بنووسرێت، وەك ئەم خاڵانەی خوارەوە:
یەکەم: تێکەڵنەبوونی ژن و پیاوی بێگانە، چونکە ئەم تێکەڵبوونە رێگەپێنەدراوە لە شەریعەتی ئیسلامدا.
دووەم: پیسنەکردنی ژینگەی کوردستان بە گشتی و وەیرانگاکان بەتایبەتی، چونکە ئیسلام هاتووە بۆ خزمەتی خەڵك و وڵات و هەمیشە جەخت لەسەر پاک و خاوێنی دەکاتەوە، بۆیە ئەوەی ژینگە پیس دەکات ئەوا پەیامی ئیسلام جێ بەجێ ناکات، چونکە یەکەمین باس کە لە کتێبە شەرعییەکان باسی دەکات باسی پاك و خاوێنییە، کە پێی دەگووترێت: (کتاب الطهارة)، ئینجا دوای ئەوە دێتە سەر باسەکانی تری وەك نوێژو رۆژوو زەکات و حەج و بابەتەکانی تر.
سێیەم: ئەزیەتنەدانی خەڵك لە کاتی سەیرانکردن، بە گۆرانی و هۆڕن لێدان و رێگاگرتن لە خەڵك، چونکە پێغەمبەر دروودی خوای لەسەر بێت دەفەرمووێت: (لا ضرر ولا ضرار) واتە: زەرەر لە خۆتان مەدەن و زەرەر لە خەڵکیش مەدەن.
چوارەم: لە دەستنەدانی نوێژو نوێژی هەینی، ئەگەر کەسێك بزانێت لەو سەیرانە نوێژی دەفەوتێ ئەوا سەیرانەکەی دروست نییە.
پێنجەم: نابێ پیاوو ژن جل و بەرگێکی وا بکەنە بەریان کە لاشەیان دانەپۆشێت، چونکە خوای گەورە دەفەرمووێت: (قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ)، واتە: جلکێکم بۆ ناردوون لەبەری بکەن عەیب و عارتان دادەپۆشێت.
شەشەم: زێدەڕەوی نەکردن لە خواردن و خواردنەوە، خوای گەورە دەفەرمووێت: (وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ)، واتە: بخۆن و بخۆنەوەو زێدەڕەوی مەکەن، چونکە خوا ئەو خەڵکانەی خۆشناوێت کە زێدەڕەوی دەکەن.
حەوتەم: لە کاتی سەیراندا دارو درەخت مەشکێنن بەتایبەتی منداڵ ئاگادار بکرێنەوە بۆ ئەم بابەتە، هەروەها زەرەر بە دەخڵ و دانی جوتیاران نەگەیەنن.
هەشتەم: هاوکاربن لەگەڵ پۆلیسی هاتووچۆ، پابەندی یاسای هاتووچۆ بن لە کاتی گەشت و سەیراندا.
بەڕێزان
یەکەم: وەرزی بەهار گەورەترین بەڵگەیە لەسەر زیندووبوونەوەی دوای مردن، هەروەك خوای گەورە دەفەرمووێت: (فَانْظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِ الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ)، (الروم :٥٠). واتە: (ئینجا سه‌یری ئاسه‌واری (په‌یدا بوان به‌) بارانی خوا بکه‌ (وه‌ك کشتوکاڵ و گژوگیا و دره‌خت) چۆن زه‌وی زیندوو ده‌کاته‌وه‌ دوای مردن و وشك بوونی به‌ڕاستی هه‌ر ئه‌و خوایه‌ زیندوو که‌ره‌وه‌ی مردووانیشه‌ و هه‌ر ئه‌ویش به‌ده‌سه‌ڵاته‌ به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا).
دووەم: بەهار فێرمان دەکات کە (إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا)، لە دوای ناخۆشی زستان خۆشی بەهار دێت.
سێیەم: بەهار فیرمان دەکات کە مەرج نییە هەموومان لە تێڕوانین بۆ ژیان و بیرکردنەوە وەکو یەك بین، چونکە لە بەهار چەندین رەنگ و رووخسار هەیە، وەك خوای گەورە دەفەرمووێت: (وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْعَالِمِينَ) (الروم :٢٢)، واتە: (له‌ نیشانه‌كانی بوون و ده‌سه‌ڵاتی خوا: دروستكردنی ئاسمانه‌كان و زه‌ویی و لێكنه‌چونی زمانی قسه‌كردن و ڕه‌نگه‌كانتانه‌، به‌ڕاستی له‌وه‌شدا چه‌ند نیشانه‌ی گه‌وره‌ و مه‌زن هه‌یه‌ بۆ زانایان، چونكه‌ هه‌ر ئه‌وان لێیان ده‌گه‌ن).
چوارەم: بەهار فیرمان دەکات هەردەم گەشبین بین نەك رەشبین، هەروەك بەهار فێری بەخشین و سەخاوەتمان دەکات، چونکە بەهار چەندین گوڵ گوڵزارمان پێشکەش دەکات بێ بەرامبەر. هەروەها بەهار فیری گۆڕانکاریمان دەکات لە ژیان و لە ناو ماڵ. شێخ سەعیدی نوورسی کتێبەکی هەیە بەناوی (رسالة الجنة) واتە پەیامی بەهەشت، دەفەرمووێ ئەو کتێبەم لە بەهاردا نووسی، چونکە بەهار وەك بەهەشتە.