کتێبی (فەتواکانی ئەنجومەنی باڵای فەتوا) یەکێکە لەو کتێب و سەرچاوە گرنگانەی بۆ یەکەم جارە لە مێژووی کورد بە کۆمەڵێک فەتوای گرنگ و ناوازە؛ بە شێوازی زانستی و توێژینەوەو یەکانگیر لەگەڵ قورئان و فەرمودەو فیقهی ئیسلامی و فیقهی واقع و مەقاسیدی شەرعی دەکەوێتە بەر دیدی خوێنەران و بڵاو دەبێتەوە، لەناو کتێب و سەرچاوە زانستیە ئایینیە کوردییەکانیش بە یەکەم کتێب دادەندرێت، کە بەرهەمی مەلای کوردەو فەتوای کوردی بە شێوازی زانستی و ئەکادیمی لەخۆ دەگرێت، یەکێکیشە لەو بەرهەمە تایبەتانەی لە مێژووی یەکێتی زانایان لە بواری فەتوا کۆکراوەتەوەو، وەک تاکە بەرهەمی خزمەت و کۆششی بەردەوامی ئەنجومەنی باڵای فەتوا، کتێبخانەی کوردی رووناک دەکاو مایەی شانازی و هەنگاوێکی پڕ بەهاو بایەخدارەو خەڵکی پسپۆڕو عاقڵمەند نرخی دەزانێت.

نزیکەی دووساڵە وەک یەکێک لە کارە لە پێشینەکان بە ئەنجام گەیاندنی ئەم پرۆژەیە بووە، تا رەنجی زانایانی ئەنجومەنی باڵای فەتوا نەفەوتێت و ببێتە سەرچاوەی زانیاری و کارئاسانی لەبەر دەستی زانایان و زانستخوازان، خۆشبەختانە سەرجەم ئەو فەتوایانەی لە نێوان ساڵانی 2010 تا 2024 دەرکراون، لەم کتێبە ناوازە دووبەرگیە و بە قەبارەی 900 لاپەڕە کۆکراینەوە، کە ژمارەیان 200 فەتوای فەرمی جیاجیایە لە بواری عیبادات و موعامەلات و بابەتە هاوچەرخ و نوێیەکان.

هەڵبەت ئەم پرۆژەیە کارێکی ئاسان نەبووە، چونکە بەشێکی فەتواکان وەک پێویست ئەرگۆمێنت نەبوون، بەشکی تر هەر بڵاونەبونەتەوە یان تەنها بە وێنە هەبوون و رەشنووسی فەتوایەکە بەردەست نەبوو، بەشێکی تریشیان پێویستیان بە دووبارە نووسینەوە بووە، سەرەڕای ئەوەش دووبارە پێداچوونەوەو وردبینی و رێکخستن و یەکخستنی فەتواکان کات و دەرفەتی زۆری ویست، بەڵام دوای شەن و کەوکردنی بابەتەکەو دانانی میکانیزمی کارکردن بۆ بە ئەنجام گەیاندنی ئەم پرۆژەیە، ناوی خوامان لێ هێناو سوپاس بۆ خوا بە چاپ گەیشت.

ئەم کتێبە بە نۆبەرەی کتێبی فەتوای دەستەجەمعی و دامەزراوەیی دادەندرێت، کە هاووێنەی نەبووەو یەکەمین جارە فەتوای خۆماڵی ئەنجومەنی فەتوا وەک سەرچاوە بەردەست بێت، راستە پێشتر فەتوای کوردی هەبووە، بەڵام لەسەر ئاستی کەسی بووە نەک دەستەیەک لە زانایان، بەڵام ئەمەیان بەرهەمی ئەنجومەنێکە؛ کە ساڵەهایە یەکێتی زانایانی ئایینی ئیسلامی کوردستان خەمی هەڵگرتووەو، خەمی خەڵکی پێ کەم کردووەو، وەک هەوێنی ئاشتەوایی و رەنجی زۆری زانایان پێشکەشی کۆمەڵگەی دەکات و، ئاواتی لەمێژینەی زۆربەی زانایانی کوردو خەڵکی دیندار دێنێتە دی. 

لەم کتێبەدا رەچاوی بنەماو پێوەرە دروست و زانستیەکانی رێساو بنچینە فیقهیەکان، لە چوارچێوەی مەزاهیبی موعتەمەدو هەڵێنجان و بۆچوونی زانایانی پێشین و مەسلەکی زانایانی کورد لە پابەندی مەزهەبی و رێڕەوی زانستی کراوە، هاوکات بنەمای وەسەتیەت و ئاسانکاری و بەرژەوەندی ژیارو ژین و پاراستنی چوارچێوەی فەتوادان رەچاو کراوە، لە پرسە هاوچەرخ و نوێیەکانیش کە پێشینەیان نەبووە، بۆچوونی زانایانی هاوچەرخ و ناوەندە باوەڕپێکراوەکانی فەتوا لە جیهانی ئیسلامی لەبەرچاو گیراوە.

شاکارێکی ناوازەیە کە هەڵقوڵاوی تێگەیشتن و هزرو هەست و زانستی زانایانی هەڵکەوتووی کوردستانەو بە تام و بۆی کوردەواری دەکەوێتە سەر سفرەو خوانی زانایان و کۆڕی زانستدۆستان، خەرمانێکی تازەیە لە بەرهەمی باغی پڕ ئەنواڕی تیشکە نوورینەکانی خۆری ئیسلام و هەڵقوڵاوو هەڵێنجراوی سەرچاوەی سەرەکی شەریعەتی پیرۆزەو، رێبەرو ئاتاجی شوعلەی رووناکی شەوی زولمەتکەدەی دیندارانە، گەوهەرێکی لە بن نەهاتووی نێو دەریای زانستی گەورە زانایانی ئۆممەتە، کە کۆشش و رەنجی زانستیان مایەی ئومێدو پێشوەچوونی ژیارو دینداریی بووە بۆ مرۆڤایەتی، چونکە ئامانجی گەورەی ئایین و دیاریکردنی حوکمی بابەتێک لەژێر رۆشنایی ئایین؛ رۆشنکردنی عەقڵی خەڵک و سەلامەتی دینداری و بیرو باوەڕو، دوورخستنەوەی کۆمەڵگەیە لە ئەندێشەو ئاریشەکانی ژیان.

بەڵێ؛ ئەم هەنگاوە خزمەتی زۆر بە دین و ژینی میللەت دەکات، بەتایبەت لەبواری پاراستنی ماف و بەرژوەندییە گشتی و تایبەتیەکان، لەرووی کاروباری پەیوەست بە دینداری و پێشهات و گۆڕانکارییەکان رێڕەوێکی گونجاوە بۆ ئەوەی خەڵک بەرچاو روون بێت لە کارو هەنگاوەکانیان و ئاشنابوونیان بە حوکمی شەرعی؛ دەکرێ بڵێین هەر یەک لەم فەتوایانە بۆ کاتی خۆی و بۆ واقعی کوردستان هاوشێوەی هەڵمەت و شۆڕشێکی زانستی هێواش، کاریگەری و رۆڵی هەبووە لە دیاریکردنی تێڕوانین و جیهانبینی شەرعی و دیاریکردنی رێڕەوی دروست و زانستی و راستەڕێکردن و راستکردنەوەی بۆچوون و تێگەیشتنە چەوتەکان.

وەک زانراویشە پرسی فەتوا بۆ هەر سەردەم و کۆمەڵگەیەک پرسێکی هەستیارو گرنگە، لەبەر ئەوە زانایانی کورد بەردەوام بە بایەخەوە سەیریان کردووەو ئەو پێگە هەستیارەیان پاراستووە، لەهەمان کات ئەم بەرهەم و شاکارە بە سەرچاوەیەکی فەرمی لەبواری فەتوا هەژمار دەکرێت، کە دەرخەری پێگەو خزمەتی مەلای کوردە بەرووی جیهانی ئیسلامی، هێمایە بۆ ئەو راستیە کە کۆمەڵگەی ئێمە پێویستی بە چاولێکەری و وابەستەبوون بە فەتوای دەرەکی و نەگونجاو نیە، بەڵکو ئەم فەتوایانە رەچاوی بارودۆخ و تایبەتمەندی کوردستانیان کردووە، وەک وڵامگۆی پرس و پێشهاتەکان و چارەسەری گرفتی خەڵک بۆشاییەکی گەورەیان پڕ کردۆتەوە، دواجار گەڕانەوە بۆ ئەم بەرهەمە رەسەن و سەرچاوە پڕ بایەخە، هۆکارێکی گرنگە بۆ خزمەتی پتری رەوشی ئایینی و رێڕەوی زانایان و ئاشتی کۆمەڵایەتی و پاراستنی ئەمنی فکری و سەقامگیری ئایینی لە کوردستان.

ئەم پرۆژەیە بناغەیەکی گرنگە؛ ئامانجی هەرە گەورەی ئەوەیە پێگەی فەتوا پارێزراو بێت و کوردستان لەسەر ئەو ڕێڕەوە گرنگە بڕوات کە پێشتر بێ کێشە لەسەری بووە، دیاریشە ماوەی پتر لە دە سەدەیە زانایانی کورد لە زۆربەی هەرە زۆری پارچەکانی کوردستان بەپێی مەزهەبی ئیمامی شافیعی بناغەی فەتوادانیان داناوەو لەسەری رۆیشتوون، لەم نێوەشدا گەورەترین قازانج و خزمەتیان بە میللەتی کورد لەرووی دینداری و دونیابینی و ئاراستەی هزری و ئەمنی نەتەوەیی گەیاندووەو، هۆکاری تەبایی و یەکڕیزی گەلی کوردو پاراستنی کلتور و بەهاکان بووە.

دوورخستنەوەی کۆمەڵگەیە لە فەتوای لابەلاو هاوردەو نەگونجاو و نازانستی و فەتوای گۆگڵی و بازاڕی و میزاجی و سەقەت و فەوزەوی ئەرکێکی لە پێشینەیە، ده‌بێ‌ ئه‌وه‌مان له‌به‌رچاو بێت، فەتوای ناو ئینتەرنێت دەرمانی برینی ئێمە نیە، بەڵکو بۆ شوێن و زروف و بارودۆخێکی تر دەرکراوەو رەنگە بۆ کوردستان دەست نەدات.

ئەوەش مەعلومە فه‌توای نادروست و دوور له‌ مه‌به‌سته‌كانی شه‌ریعه‌ت، یان ئه‌و فه‌توایه‌ی له‌لایه‌ن ئه‌هلی خۆی ده‌رناچێت چ كاره‌سات بۆ تاك و كۆمه‌ڵگه‌ دروست ده‌كات! به‌ پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ فه‌توای دروست و گونجاو له‌ گه‌ڵ مه‌به‌سته‌كانی شه‌ریعه‌ت چ خزمەتێکی گەورە پێشکەش بە کیان و کۆمەڵگە دەکات.

لەپاڵ هەموو ئەمانەش، ئەم فەتوایانە لە ژێر هەڕەشەو فشارو فیتی هیچ کەس و لایەنێک، وە لە چوارچێوەی تەوەجوهێکی تایبەت و بە ئایدۆلۆژیاو ئاراستەیەکی فکری دیاریکراو و بۆ خاتری خاتران دەرنەکراون، بەڵکو بە لەبەرچاوگرتنی رەزامەندی خواو پێوەرە شەرعیەکان و بەپێی پرسیاری خەڵک و گۆڕانکاری و پێشهاتەکان لەدایکبوون و، وڵامگۆی خواست و پێویستیەکانی رۆژگارو بەجێگەیاندنی ئەرک و بەرپرسیارێتی ئایینی بووە.

ئەم کتێبە وێڕای ئەوەی بۆشاییەکی گەورە پڕ دەکاتەوە، ئەو راستیەش دەسەلمێنێت، کە کوردستان پێویستی بە هەنگاوی پتری لەم شێوە زانستی و ئەکادیمی و بە حیکمەتە هەیە.