یه‌کێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی کوردستان
كوردى | العربية ئێمە لە فەیسبوک په‌یوه‌ندی  |  لقه‌کان  |  ستافی کار  |  لینکی پێویست
*****    *****   مامۆستا مەلا محمد ئیبراهیم رەزگەیی کۆچی دوایی کرد یەکێتی زانایان پرسەنامەیەک ئاراستەی خانەوادەکەی دەکات    *****    *****   بە ئامادەبوونی سەرۆکی یەکێتی زانایان مەراسیمی بەخشینی بڕوانامەی زانستی لە شاری هەولێر بەرێوە دەچێت    *****    *****   سەرۆکی یەکێتی زانایان بەشداری پانێڵی کۆلێژی پەروەردەی ئاکرێ لەبارەی پێکەوەژیانی ئایینی دەکات    *****    *****   سەرۆکی یەکێتی زانایان لە هەردوو قەزای ئاکرێو بەردەڕەش ژمارەیەک مامۆستای ئایینی بەسەر دەکاتەوە    *****    *****   سەرۆکی یەکێتی زانایان بەرێوەبەرایەتی ئەوقافی ئاکرێ و لقی ئاکرێی یەکێتی زانایان بەسەر دەکاتەوە    *****    *****   یەکێتی زانایان پانێڵێکی تایبەت بە گرنگیدان بە تەوزیفکردنی زانستی تەجویدو پاراستنی مۆرکی رەسەنی مەقامی جوان خوێندنەوەی قوڕئان بەرێوە ساز دەکات    *****    *****   بە ئامادەبوونی سەرۆکی یەکێتی زانایان مەراسیمی بەخشینی بڕوانامەی زانستی لە شاری هەولێر بەرێوە دەچێت    *****    *****   بە ئامادەبوونی سەرۆکی یەکێتی زانایان مەراسیمی بەخشینی بڕوانامەی زانستی لە گوندی بێراوە بەرێوە دەچێت    *****    *****   شاندێکی باڵای مەکتەبی تەنفیزی دەڤەری گەرمیان بەسەر دەکاتەوە و چەند پرسێکی گرنگ تاوتوێ دەکات    *****    *****   د.عبدالله شێرکاوەیی بۆ ماڵپەڕی روداو: لە ئیسلامدا هیچ سنوورێک بۆ مارەیی دیاری نەکراوە    *****    *****   کۆبوونەوەی ئاسایی مەکتەبی تەنفیزی یەکێتی زانایان بەرێوە دەچێت چەند پرسێکی گرنگ و تایبەت تاوتوێ دەکات    *****    *****   مەکتەبی تەنفیزی یەکێتی زانایان پێشوازی لە شاندێکی باڵای پارتی چاکسازی تورکمان دەکات   
 هەواڵ 

د. جەعفەر گوانی
به‌رواری دابه‌زاندن: 02/07/2012 : 13:42:52
قه‌باره‌ی فۆنت
ئافرەتی موسڵمان... خواناس‌و شارەزا‌و خاوەن بڕیارە (3) ئافرەت‌و خوێندن
لەم ئەڵقەیە كۆتایی بە قسەكانی شێخی غەزالی دێنین‌و، دەچینە ناو چەند بابەتێك، كە پێگەی ئافرەتی موسڵمان بەرز دەكاتەوە‌و، لە ژیاندا لە كەسێكی ناكاراوە دەیكاتە كەسێكی كارا، یەكەم شتی لە خوێندن دەستی پێدەكەین، چونكە خوێندن سەرچاوە‌و بناغەی هەموو چالاكیەكە، بۆیە لەوە دەست پێدەكەین.



بێبەشكردنی ئافرەت لە خوێندن‌و فێربوون

بەلامەوە ئاساییە، كەسێك بە پێی پەیوەستبوونی بە داب‌و نەریتی كۆمەڵایەتی تایبەتی خۆیەوە رێگە لە كچ‌و خوشك‌و ئافرەتانی بگرێت بچنە بەر خوێندن‌و فێری خوێندەواری ببن، چونكە ئەوە داب‌و نەریتە‌و هەر كاتێكیش تواندرا وشیار بكرێتەوە، بەخۆی درك بەو هەڵەیە دەكات، كە ستەمی لە ئافرەتێك كردووە لەوەی فێری خوێندن ببێت، یان لەوانەیە ئافرەتانی ئەم نەوەی ئەو ببنە قوربانی داب‌و نەریتەكەی، هەر كاتێكیش ئەو رۆییشت دەشێ‌ نەوەی دواتر‌و هەر لە ناو بنەماڵە‌و خانەوادەكەی كەسانێك هەڵبكەون‌و بۆیان دەردەكەوێت، كە چ ستەمێكیان لە ئافرەتانیان كردووە لەوەی بەشدار بن لە پڕۆسەی خوێندن‌و فێربوون.

بەڵام ئەوەی جێگەی تێڕامان‌و هەڵوەستە لەسەر كردنە، كەسێك رێگیری لە فێربوونی ژنان بكات‌و، پاساوی كارەكەشی ئایین بێت، مەترسی ئەوە لە دوو لاوەیە، یەكەم: وێنایەكی ناشیرینی ئیسلام دەكەن‌و، ئیسلام بە ئایینی نەخوێندەواری‌و نەزانین پیشان دەدەن. دووەم: مێژووێكی مەزن‌و دووری ئیسلام دەشێوێنن، چونكە ئافرەت ئەوەندە بۆ دواوە دەكێشنەوە، كە دەچنەوە سەر سەردەمێك، ئیسلام ناوی ناوە بە سەردەمی نەفامی، چونكە سەرەمی ئیسلام ئافرەت دەیخوێند‌و فێری زانیاری دەبوو، نەك تەنها رێگەی خوێندنی پێدەدرا، بەڵكو فێربوونی لەسەر كرابووە ئەرك، ئەوەش شۆڕشێك بوو بۆ ئەو سەردەمەی پێش ئیسلام، كە ئافرەت لە هەموو شتێك بێبەش ببوو، لێرە خاڵە سەیر‌و سەرسوڕهێنەرەكە ئا لێرەدایە، ئیسلام داوای فێربوون لە ئافرەتان دەكات، بەڵام داب‌و نەریتی پێش ئیسلام رێگیری لێ‌ دەكات، ئەو بابای موسڵمانە، ئافرەت لە سەردەمی ئیسلام دوور دەخاتەوە بۆ سەردەمی پێش ئیسلام‌و، بەسەر ئیسلامیشی دەكاتە ماڵ.

لەوانەش سەیرتر ئەوەنە كەسانێك خۆیان بە شارەزا لە بواری ئیسلام دەزانن، چەند دەقێك، كە بۆ كەسانێكی تایبەتی‌و حاڵەتێكی تایبەتی هاتوونەتە باس كراون، كەچی بەسەر تەواوی جموجۆڵ‌و ژیانی ئافرەتی دەگشتێنن، كەچی بە دەیان دەقی دیكەی راشكاوانە هەیە پشتی تێدەكەن‌و، بگرە ئەوەندە خۆی لێ‌ دوور دەگرن، زۆر لە خەڵكی هەر گوێبیستی نابن، بەڵكو لە پێناوی بیركردنەوەیەكی تەسكی تایبەتی خۆیان ئەوەندە دەقەكانی دیكە دەناسێنن، تا دەیكەنە ئەسڵ‌و ئەوانەی دیكە دەخرێنە پەراوێزەوە.

ئێستا با بچینە خزمەت فەرموودە پیرۆزەكانی ئیسلام‌و لەوێوە تێبگەین داخۆ زانیاری‌و فێربوون چەندە گرنگە، بەتایبەتی بێینە سەر باسی مافی ئافرەت لە خوێندن‌و فێربووندا.

مرۆڤە موسڵمانەكان بخوێنن

پێش ئەوەی بچینە سەر ئەو دەقانەی تایبەتن بە ئافرەتانەوە، حەز دەكەم تیشكێك بخەمە سەر ئەو دەقانەی بەشێوەی گشتی روو دەكەنە موسڵمانان، تا خۆیان فێری زانیاری‌و فێربوون بكەن، ئەو دەقانە لەو كاتەی رووە‌و ئیماندارانن، ئەوا بەبێ‌ جیاوازی هەرچی ئیماندارە بە ژن‌و پیاوەوە دەگرێتەوە، مەگەر بەڵگەیەك هەبێت تایبەتی بكات تەنها بە ژنانەوە یان بە پیاوانەوە، ئەو دەقانەی ئێستا دەیانخەینە روو، تایبەت نینە نە بە ئافرەتان‌و نە بە پیاوان، بۆیە بۆ هەردووكیان وەكو یەكە.

زانستخوازی یەكەم دۆزی ئیسلامە

لە ئیسلامدا كاتێك بۆ یەكەم جار لە رێگەی وەحییەوە‌و لەسەر كێوی نورو ئەشكەوتی حیرا ئاسمان‌و زەمین بە یەكدیكە شاد دەبن بە خوێندن‌و فێربوون دەست پێدەكات، بۆیە پێنج ئایەتی یەكەم كاتێك دێنە خوارەوە هەموویان لە دەوری خوێندن‌و خوێندەواری دەخولێنەوە، چونكە خوێنن‌و خوێندەواری كلیلی فێربوون‌و مەعریفە‌و زانست كۆكردنەوەیە، وەك خوای گەورە دەفەرمووێت: [اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ (1) خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ (2) اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ (3) الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ (4) عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ (5)] (1). واتە: (بخوێنە بەنای پەروەردگارت كە دروستكردنی هەموو بوونەوەرێك كاری ئەوە* ئەو خوایەی ئادەمیزادی لە عەلەق دروست كرددوە* بخوێنە خوای تۆ لە هەموو بەخشندەیەك بەخشندەترە* ئەو خوایەی ئادەمیزادی بەهۆی قەڵەمەوە فێرە خوێندن كردووە* (ئادەمیزاد) فێری ئە‌و شتانە كردووە كە پێشتر نەیزانیوە).

لەم ئایەتانەدا خوای گەورە فێربوون‌و رێزداری‌و بەخشندەیی بەیەكەوە بەستووەتەوە، ئەوەی –وەك مەلای گەورەی كۆیە باسی دەكات- نیشانەی ئەوەیە، كە خویێندن‌و فێربوون نیشانەی رێزداری گەورەییە، كە دوایی هەر خۆشی گلەیی لە گەلی كورد دەكات‌و دەبێژێت: "(مع الأسف) بة (أكثريةت)، (قوم)ي ئيَمة لةو (إكرام)ة (محروم)ن"(2).

بیریارێكی ئیسلامی (د. راغب السرجانی) لەسەر ئەم ئایەتەدا دەڵێت: خوای گەورە بەم ئایەتانە لە یەكەم ساتەوە (هەموو خەڵكی) ئاگادار دەكاتەوە، بەوەی كەسێك پەیوەست بێت بەم ئایینە دەبێ‌ بەكۆششێكی زۆر تێبكۆشێت بۆ فێربوونی زانیاری‌و فێربوون‌و خوێندنەوە.

[يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ] المجادلة/ 11. واتە: (ئەوانەی (خاوەن باوەڕ‌و خاوەن زانستن)، خوا چەند پلە بەرزیان دەكاتەوە). سەید تەنتاوی دەڵێت: هێنانەوەی ئەم باسە لێرەدا ئاگاداركردنەوەیە لەسەر پێگەی كەسانی زانا‌و عالم (3).
[قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ] الزمر/ 9. واتە: (تۆ بڵێ‌: ئایا ئەوانەی (زانان)‌و ئەوانەی هیچ نازانن ەكو یەك وان؟).

[يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ] التحريم/ 6. واتە: (ئەی ئەوانەی كە خاوەن باوەڕن! خۆتان‌و ژن‌و منداڵتان لە ئاگرێ‌ بپارێزن كە سووتەمەنیەكەی ئادەمیزادە‌و بەردە). ئالوسی راڤەكاری قورئان دەفەرمووێت: "پشت بەم ئایەتە بەستراوە بەوەی پێویستە پیاو ژن‌و منداڵەكانی (فێر بكات) لە واجبەكانی سەر شانی" (4).

دیارە لێرە دەرفەتی ئەوەمان نییە تەواوی ئەو ئایەت‌و فەرموودانە بهێنینەوە، كە جەغت لەسەر فێربوون‌و وەدەستهێنانی زانست دەكەنەوە، بەڵام ئەوەی لێرەدا پێویستە قسەی لێوە بكەین نووسینی تۆخی ناو كەوانەكانە، كە خەتێكی بەژێردا هاتووە‌و، ئەم ئایەتانە رووی تێدا دەكەن، ئایا هیچ كەسێك ئامادەیە ئەم وشانە تایبەت بكات بە پیاوان‌و ئافرەتانی لێ‌ بباتە دەرەوە، ئایا دەكرێ ئافرەت (ئادەمیزاد، خەڵك، خاوەن باوەڕ) نەبێت، یان هیچ عەدالەت‌و دادپەوەرییە، قورئان باس لەوە بكات كەسی زانا لە نەزان باشترە، خاوەن زانست پلە‌و پایەی بەرزترە، ئایا كەسمان رێگە بەخۆمان دەدەین پێمان وابێت ئەوە تەنها بۆ پیاوانە‌و ئافرەتی لێ‌ جودا بكەینەوە، ئایا جگە لە ناعەدالەتی هیچ مانای دیكەی بۆ دەمێنێتەوە، لە كاتێكا هەموومان دەزانین خوای مەزن عادلتر‌و دادپەروەرترە.
ئیسلام هانی ئافرەت دەدات بۆ خوێندن‌و فێربو‌ون
ئەگەر دەقەكانی پێشەوە بە هاوبەشی بۆ ئافرەتان‌و پیاوان هاتبن تا هەوڵ بۆ فێربوون‌و خوێندن‌و زانیاری بدەن، ئەوا كۆمەڵێك دەقی دیكەمان هەن، كە هەندێكیان هانی ئافرەتان دەدەن بۆ فێربوون، هەندێكیشیان وێنای واقیعی سەرەمی پێغەمبەرمان بۆ دەكەن لەوەی چ رۆڵێك بە ئافرەت دراوە لە بواری خوێندن‌و فێربووندا.

یەكەم: پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت دەفەمووێت: (أيّما رجلٍ كانت عنده وليدةٌ فعلّمها فأحسن تعليمها وأدّبها فأحسن تأديبها ثمّ أعتقها وتزوجها فله أجران) (5). واتە: (هەر پیاوێك كەنیزەكێكی خاوەن منداڵی لەلا بوو، بە چاكی فێری بكات‌و بە چاكیش پەروەردەی بكات پاشان ئازادی بكات‌و بیكاتە هاوسەری خۆی ئەوا دوو پاداشتی هەیە). ئەگەر بە وردی بڕوانینە ئەم فەرموودەیە‌و بگەڕێینەوە بۆ ئەو سەردەمەی كە كەنیزەك باو بووە، پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت كۆمەڵێك شتی دەرهەقی ئەو ئافرەتە كەنیزەكانەی، كە بێكەسن بوون‌و خاوەن منداڵیش بوون، پێكەوە بەستیتەوە، كە هەموویان گرنگن، دەبینین فێركردن‌و ئازادكردنی ئافرەتێكی وەكو یەك بە گرنگ داناون.

دووەم: پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت ئەوەندە گرنگی بە فێركردن‌و پێگەیاندنی ئافرەتان داوە، بگرە بەخۆی رۆژی تایبەتی دانا بوو تا ئافرەتان فێر بكات، وەك لە فەرموودەی سەحیحدا هاتووە: (جاءت امرأة إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم فقالت: يا رسول الله ذهب الرجال بحديثك فاجعل لنا من نفسك يوما نأتيك فيه تعلمنا مما علمك الله فقال ( اجتمعن في يوم كذا وكذا في مكان كذا وكذا ) . فاجتمعن فأتاهن رسول الله صلى الله عليه و سلم فعلمهن مما علمه الله)(6).

واتە: ئافرەتێك هاتە لای پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت گوتی: ئەی پێغەمبەری خوا پیاوان فەرموودەكانی تۆیان برد‌و –لێی شارەزا بوون- رۆژێكی خۆشت بۆ ئێمە دابنێ‌، تا لەو رۆژە بێینە لات‌و فێرمان بكەیت لەو شتانەی خوا تۆی فێر كردووە، ئەویش فەرمووی: فلان رۆژە‌و فلان‌و رۆژە لە فلان شوێن‌و فلان شوێنە كۆببنەوە، ئەوانیش كۆبوونەوە‌و، ئەویش هاتە لایان‌و لەوەی خوا فێری كردبوو ئافرەتەكانی فێركردن.

سێیەم: پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت ئەوەندە سوور بووە، كە لە كاتی جەژنەكان ئافرەت هاوبەشی بكات لە هاتنە ناو كۆڕی خەڵك‌و فێربوون لەلای پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت تا دەیفەرموو ئەگەر حیجابیشتان نەبوو لە خوشكێكتان وەرگرن، (عَنْ أُمِّ عَطِيَّةَ قَالَتْ أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- أَنْ نُخْرِجَهُنَّ فِى الْفِطْرِ وَالأَضْحَى الْعَوَاتِقَ وَالْحُيَّضَ وَذَوَاتِ الْخُدُورِ فَأَمَّا الْحُيَّضُ فَيَعْتَزِلْنَ الصَّلاَةَ وَيَشْهَدْنَ الْخَيْرَ وَدَعْوَةَ الْمُسْلِمِينَ. قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِحْدَانَا لاَ يَكُونُ لَهَا جِلْبَابٌ قَالَ: لِتُلْبِسْهَا أُخْتُهَا مِنْ جِلْبَابِهَا) (7). ئوم عەتیە دەگێڕێتەوە، كە پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت فەرمانی پێكردوونە لە كاتی جەژنەكانی قوربان‌و رەمەزان هەموو ئافرەتان بێننە دەرەوە بۆ بەشداریكرن، چ ئەوانەی گەنجن‌و هێشتا بلۆغیان نەبوە، هەروەها ئەوانەش كە بلۆغیان بووە یان تێپەڕبوونە، جا پێغەمبەر دەفەرمووێت: ئەگەر ئافرەتەكە لە حەیزیش بێت با ئامادە بێت، ئینجا روونی دەكاتەوە، (ئەو ئافرەتانەی لە حەیزدان بەشداری نوێژ ناكەن، بەڵام لەگەڵ خێرەكە‌و بانگەوازی موسڵمانان ئامادە دەبن)، ئوم عەتیە لە پێغەمبەر دەپرسێت: ئی وامان هەیە حیجابی نییە، فەرمووی با خوشكەكەی لە هی خۆی لەبەر بكات.

ئەوەی لێرە گرنگە دوو شتە، یەكەم: ئامانج لە هاتنەكە تەنها عیبادەت نییە، چونكە ئەو ئافرەتانەی لە حەیزدان بەشداری نوێژ ناكەن، بەڵكو ئامانج ئەوەیە ئافرەت لە واقیعی كۆمەڵگە‌و بەشداری چالاكانە دانەبڕیت‌و، لەو كۆڕ‌و مەجلیسانە شت فێر ببێت. دووەم: پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت ئەوەندە تەئكید دەكاتەوە، تا دەگاتە ئەوەی بە ئەمانەت حیجابی پێ بدرێت بەس پاشەكشە نەكات.

چوارەم: ئافرەتێكی سەحابیە هەبوو، بەناوی شیفای عەدەویە، پێش هاتنی ئیسلام حەفسەی كچی ئیمامی عومەر‌و هاوسەری پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت لەلای ئەو ئافرەتە فێری نووسین بوو، كاتێكیش بووە هاوسەری پێغەمبەری خوا درودی خوای لەسەر بێت، داوای لە شیفا كرد، بۆ ئەوەی حەفسەی هاوسەری فێری خۆشنووسی‌و جواننوسین بكات هەروەك فێری نووسینی دیكەی كرد (8).

ئەم رووداوەش دوو شتمان فێر دەكات، یەكەم: لە سەردەمی ئیسلام ئافرەت بە شانازییەوە خەڵكی فێری خوێندن‌و نووسین كردووە‌و، وەكو شانازییەكیش لە مێژوو تۆمار كراوە، تا ئەوەی ئێستا ئەم ئافرەتە بە (یەكەم مامۆستای ئافرەت) لە ئیسلامدا ناوی تۆمار كراوە. دووەم: پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت، نەك رێگیری لێ‌ نەكردوە، بەڵكو هاوسەری خۆی بۆ فێربوون ناردووە‌و، داوای لەم ئافرەتەش كردووە تا فێری بكات.

پێنجەم: پێغەمبەر درودی خوای لەسەر بێت هەمیشە هاوسەرەكانی بۆفێربوون‌و كۆكردنەوەی مەعریفە هان دەدان، تا ئەوەی كەسێكی وەك بیلال دەربارەی عائیشە دەفەرمووێت: (عائیشە لە هەموو كەس لە فیقه شارەزاتر بوو، لە هەموو كەس عالیمتر بوو، را‌و بۆچوونیشی لە هەمووان جوانتر بوو) (9). حافیزی زەهەبی دەربارەی دەڵێت: (هیچ كەسێك لە ناو ئوممەتی موحەمەد وەكو ئەو عالم نەبووە) (10).عروە دەڵێت: (كەسم نەدیتووە ئەوەندەی عائیشە لە پزیشكی بزانێت) (11).

شەشەم: كۆمەڵێك ناوی ئافرەتان لە مێژوو تۆمار كراوە، كە هەموویان ئافرەتی عالیم‌وشارزا بوون، مێژووی ئیسلامیش شانازیان پێوە دەكات، عەمرەی كچی عبد الرحمانی كوری سەعدی كوری زورارە ( 98 یان 106ك) یەكێكە لەو ناوانەی كە زۆر شارەزا بووە، ئوم دەردائی سوغرا خانمێكی عالیم‌و فقیهزان بووە، فاتیمەی كچی ئیمام حافیزی بەرزالی سەحیحی بوخاری لە 13 بەرگ نووسیەوە، ئەوەندە بە وردی‌و دیقەت نووسییەوە، دوایی دەستنووسەكەی بووە كتێبی ئیمام (12). ناوەكان ئەوەندە زۆرن دەكرێ‌ هەموویان بكرێنە كتێبێكی گەورە، بۆیە چەند نموونەیەك بەسن.

لێرەدا بەم ئەوەندە كۆتایی بەم باسە دەهێنین، كە بۆمان دەركەوت لە ئیسلامدا ئافرەت بە روونی‌و ئاشكرا مافی ئەوەی پێدراوە بخوێنێت‌و، فێری زانیاری‌و مەعریفەت بێت، بگرە هانیش دراوە، پێغەمبەریش درودی خوای لەسەر بێت هاوسەرەكانی خۆی هانداوە تا خۆیان شارەزا بكەن‌و بخوێنن، بۆیە ئیسلان نەك رێگر نییە، بەڵكو هاندەرێكی بەهێزە تا ئافرەتان بەرەو خوێندن ببات.

ماوە بگوترێت: رۆڵی ئافرەت لە سایەی ئیسلامدا كورت نەكراوەتەوە لە تەنها فێربوونی عیلم‌و گەڕان بە دوایدا، بەڵكو لەوە تێپەڕی كردووە بە شێوەیەك تا ئافرەت بووەتە بەشێكی هاوبەش لە خەڵكی فێركردن، تا تۆمارێكی پڕ ناومان هەیە، كە هەندێكمان لێ‌ باس كردن، وەلێ‌ ئەوە هەر ئەوەندە درێژەی كێشا تا چرای ئیسلام بە رووە راستەقینەكەی لە موسڵمانان ون بوو، ئیدی موسڵمانان گەڕانەوە سەر دۆخی پێش ئیسلام‌و، بە چاوێكی دیكە سەیری ئافرەتانی فێرخواز دەكەن، بە چاوێكی كەم‌و گوماناوی، كە ئەم تێڕوانینە بە شێوەیەك وابەستەی رۆحی ئیسلام نییە، هەر یەكەمان لە تەمەنی خۆمان چەندان كچمان دیتوونە، كە رێیان لێگیراوە لەوەی بەشداری خوێندن بكەن هەرچەندە ئەو كچانە ئەوەندە تامەزرۆی خوێندن بوون تا بۆی دەسووتان، ئەوەش بە بیانووی ئەوەی ئەگەر كچ لە ماڵێ‌ دەربچیت عەیب‌و شورەییە، كە ئەمەش بۆچوونێكی هەڵەیە، ئیدی ئافرەتی موسڵمان كەوتە نێو تاریكستانی جەهل‌و نەزانی‌و نەخوێندەواری‌و كوێرەوەری، ئەگەر كەسێكیش بەتایبەتی مامۆستای ئایینی داوای ناردنە بەر خوێندنیان بكات، بە چاوێكی پڕ رق‌و جێی تۆمەت تەماشا دەكرا، بگرە وایان بڵاوكردەوە، پێویستە گەنجان خوازبێنی ئەو كچانە نەكەن، چونكە مافەكانیان نادەن‌و، خۆی لەسەر هەڵدەكێشیت‌و بە بڕوانامەكەی نازی بەسەردا دەكات‌و، منداڵەكانی پشتگوێ‌ دەخات، ئیدی كۆمەڵێك تۆمەت‌و درۆی گەورەیان بۆیان هەڵبەستین، تا خوێندنی كچان ناشیرین بكەن، ئیدی سەیر لەوەدایە ئیسلام ئەو مافەی بە ئافرەت داوە، كە بخوێنێت‌و زانیاری كۆبكاتەوە‌و خەڵك فێر بكات، كەچی كەسانێك هەر بەناوی ئەم ئیسلامەوە دەیانەوێت نەزان‌و نەشارەزای بكەن‌و، كۆسپ‌و تەگەرەی بۆ دروست دەكەن.

ئەگەر ئەو قسانە پاساو بن، ئەوە لە بری حەق لێ‌ خواردن با كچەكانیان بنێرنە بەر خوێندن‌و، بە جوانی‌و شێوازێكی موسڵمانانەش پەروەردەیان بكەن‌و، بە شێوازێكی موسڵمانانە بەشداری خوێندن بكەن‌و، لەگەڵ خوێندنەكەش فێری كارەكانی ژیان بكرێت.

لە بیریشتان نەچێت، مەلای كورد لە كوردستان رێبەری دین‌و دیندارییە، خۆشبەختانە مەلای كورد كچەكانیان لە قوتابخانە‌و زانكۆ‌و پەیمانگاكان دەخوێنن، كەواتە پێویستە ئەوانەی رێ‌ لە كچەكانیان دەگرن، بەخۆدا بچنەوە، خۆ ئەوان لەو مامۆستایانە باشتر لە دین تێناگەن، ئایا نەتان پرسیوە: ئەگەر كچ بردنە بەر خوێندن‌و فێربووون حەرام‌و گوناه بێت، ئەی بۆچی مەلای كورد كچەكانی لە قوتابخانە‌و زانكۆ‌و پەیمانگاكان دەخوێنن؟، ئەوەش مانای وایە ئەو كەسانەی كچەكانیان لە خوێندن بێ‌ بەش دەكەن، لە ئیسلام تێنەگەییشتوون، یان داب‌و نەریتێكی خیانە‌و، دەیانەوێت بە ناوی دیندارییەوە كچەكانیان بێ‌ بەش بكەن‌و، ئیسلامیش بكەنە بەرگی كارەكانیان، لە كاتێكدا ئیسلام‌و رێبەرانی ئایینی ئیسلامیش دوورن لەو كارەی ئەوان.

( 1) سورەتی ئەلعەلەق/ 1-5.
( 2) تەفسیری كوردی 10/571.
( 3) التفسیر الوسیگ/ 4124.
( 4) روح المعانی 28/56.
( 5) أخرجە البخاری.
( 6) أخرجە البخاری.
( 7) رواە مسلم.
( 8) مجلە المنار ، العدد 87 ، شوال 1425 هـ.
( 9) أخرجە الحاكم.
( 10) سیر أعلام النبلا‌و 2/140.
( 11) سیر أعلام النبلا‌و 2/183.
( 12) البدایە والنهایە 14/185.

ئەم بابەتە لە ژمارە (83)‌و گۆڤاری پەیامی زانایان بڵاوبۆتەوە